राष्ट्रीय आरोग्य धोरण | National Health Policy – Study Material for Arogya and ZP Bharati 2021

राष्ट्रीय आरोग्य धोरण | National Health Policy – Study Material for Arogya and ZP Bharati 2021: आरोग्य व जिल्हा परिषद परीक्षा मध्ये तांत्रिक विषयांमध्ये एकूण 40 प्रश्न विचारले जातात  त्यात सगळ्यात जास्त विचारला जाणारा टॉपिक म्हणजे सरकारी योजना. यावर एकूण 9-10 प्रश्न विचारले जातात त्यामुळे हा विषय गेम चेंजर ठरू शकतो.  याचा अभ्यास करणे आपल्याला फार आवश्यक आहे. Adda 247 मराठी, सर्व तांत्रिक विषयाचे टॉपिक कव्हर करणार आहे. आज आपण राष्ट्रीय आरोग्य धोरणा (National Health Policy) बद्दल या लेखांमध्ये माहिती बघणार आहोत जे तुमच्या मार्कांमध्ये वाढ करू शकतात. 

महाराष्ट्र जिल्हा परिषद मेगा भरती 2021 अधिसूचना पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा

National Health Policy (NHP) | राष्ट्रीय आरोग्य धोरण (NHP)

National Health Policy (NHP) | राष्ट्रीय आरोग्य धोरण (NHP): स्वतंत्र प्राप्ती नंतर भारताने अनेक समस्या निवारण्यासाठी कल्याणकारी योजना आणल्या त्यातील एक महत्वाचा  विभाग म्हणजे आरोग्य विभाग होय. यामध्ये विविध योजना व कार्यक्रम यांचा समावेश होता. पण त्यांच्यात एकसंघता आणण्यासाठी 1983 मध्ये भारताने पहिले राष्ट्रीय आरोग्य धोरण (NHP) आणले. त्यानंतर आरोग्य क्षेत्रात अमुलाग्र बदल घडून आले. यात बदल करून आतापर्यंत तीन राष्ट्रीय आरोग्य धोरण आले.

• पहिले राष्ट्रीय आरोग्य धोरण – 1983
• दुसरे राष्ट्रीय आरोग्य धोरण – 2002
• तिसरे राष्ट्रीय आरोग्य धोरण – 2017

महाराष्ट्र ZP भरती 2021 परीक्षेचे स्वरूप आणि अभ्यासक्रम पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा 

First National Health Policy (NHP) | पहिले  राष्ट्रीय आरोग्य धोरण (NHP)

First National Health Policy (NHP) | पहिले  राष्ट्रीय आरोग्य धोरण (NHP): आंतरराष्ट्रीय आरोग्य परिषद अल्माटी (पूर्वी आल्मा-आटा), कझाक सोव्हिएत समाजवादी प्रजासत्ताक (सध्याचे कझाकिस्तान ), 6-12 सप्टेंबर 1978 रोजी आल्मा-आटाची घोषणा स्वीकारण्यात आली. 1978 ची आल्मा-आटा घोषणा सार्वजनिक आरोग्य क्षेत्रात विसाव्या शतकातील एक प्रमुख मैलाचा दगड म्हणून उदयास आली आणि जगभरातील “सर्वांसाठी आरोग्य” या ध्येयाच्या प्राप्तीची गुरुकिल्ली म्हणून प्राथमिक आरोग्य सेवा ओळखली. हे लक्षात घेता 1983 मध्ये भारताने आपले पहिले राष्ट्रीय आरोग्य धोरण (NHP) राबविले. 

सुरवात: 1983

ध्येय

1983 च्या राष्ट्रीय आरोग्य धोरणाचे (NHP) चे ध्येय खालील प्रमाणे आहे.

• प्राथमिक आरोग्य केंद्र संपूर्ण देशात उघडणे.
• आरोग्य सुविधांचे विकेंद्रीकरण करणे.
• आरोग्यसेवा क्षेत्रात खासगी सहभाग असावा.
• जनजागृती.सार्वजनिक आरोग्य.या बाबींवर विशेष भर देणे.
• प्राथमिक आरोग्य केंद्राचा विकास करणे.
• बाल मृत्युदर 60 पर्यंत कमी करणे.
• माता मृत्युदर 200 पर्यंत कमी करणे.

Second National Health Policy (NHP) | दुसरे  राष्ट्रीय आरोग्य धोरण (NHP)

Second National Health Policy (NHP) | दुसरे  राष्ट्रीय आरोग्य धोरण (NHP): 1983 च्या पहिल्या राष्ट्रीय आरोग्य धोरणाच्या यशानंतर कालांतराने काही नवीन आवश्यकता भासू लागले पूर्ण करण्यासाठी  एक नवे राष्ट्रीय आरोग्य धोरण नव्या स्वरूपात आणि जुने जे साध्य करायचे दिले आहेत आणि नवीन कालानुक्रमाने येणारी ध्येय गाठण्यासाठी इसवी सन 2002 मध्ये दुसरे राष्ट्रीय आरोग्य धोरण (NHP) राबविले गेले. 

सुरवात: 2002

ध्येय

2002 च्या राष्ट्रीय आरोग्य धोरणाचे (NHP) चे ध्येय खालील प्रमाणे आहे.

• मानसिक आरोग्यावर लक्ष केंद्रित करणे.
• विमा व्याप्ती वाढवून खासगी क्षेत्राचा सहभाग वाढवणे.
• महिला व बालकांच्या आरोग्य विषयक कार्यक्रमांना प्राधान्य देणे.
• विशिष्ट आणि अतिविशिष्ट सेवांचा समान वितरणाचे एकत्रित जाणीव निर्माण करणे.
• भागातील आरोग्यविषयक सेवांमध्ये असलेले तफावत दूर करणे.
• बाल मृत्युदर 30 पर्यंत कमी करणे.
• माता मृत्युदर प्रतिलक्ष 100 पर्यंत कमी करणे.
• अंधत्वाचे प्रमाण कमी करून 0.5% वर आणणे.
• क्षयरोग, हिवताप, कीटकजन्य, जलजन्य आजारातील मृत्युदर कमी करणे.

उद्दिष्टे

• प्राथमिक आरोग्य केंद्र संपूर्ण देशात उघडणे.
• आरोग्य सुविधांचे विकेंद्रीकरण करणे.
• आरोग्यसेवा क्षेत्रात खासगी सहभाग असावा.
• AYUSH उपचार पध्दतीला प्रोत्साहन देणे.

राज्यसेवा पूर्व परीक्षा 2021 ची जाहिरात पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा.

Third National Health Policy (NHP) | तिसरे  राष्ट्रीय आरोग्य धोरण (NHP)

Third National Health Policy (NHP) | तिसरे  राष्ट्रीय आरोग्य धोरण (NHP): 1983 चे राष्ट्रीय आरोग्य धोरण आणि 2002 चे राष्ट्रीय आरोग्य धोरण हे पंचवार्षिक योजनांमध्ये आरोग्य क्षेत्रासाठी दृष्टिकोन मार्गदर्शन करण्यात चांगले काम केले आहे. प्रथम, आरोग्याचे प्राधान्यक्रम बदलत आहेत. जरी माता आणि बालमृत्यू झपाट्याने कमी झाले असले तरी, असंसर्गजन्य रोग आणि काही संसर्गजन्य रोगांमुळे वाढता भार आहे. दुसरा महत्त्वाचा बदल म्हणजे एक मजबूत आरोग्य सेवा उद्योगाचा उदय ज्याचा अंदाज आहे की तो दुहेरी अंकावर वाढत आहे. तिसरा बदल म्हणजे आरोग्य सेवेच्या खर्चामुळे आपत्तीजनक खर्चाच्या वाढत्या घटना, ज्याचा अंदाज सध्या गरिबीमध्ये प्रमुख योगदान देणाऱ्यांपैकी एक आहे. चौथे  वाढती आर्थिक वाढ वर्धित वित्तीय क्षमता सक्षम करते

ध्येय

• सर्व विकासात्मक धोरणांमध्ये प्रतिबंधात्मक आणि प्रोत्साहनदायी आरोग्य सेवा अभिमुखतेद्वारे आणि कोणत्याही व्यक्तीशिवाय चांगल्या दर्जाच्या आरोग्य सेवांमध्ये सार्वत्रिक प्रवेशाद्वारे पुरवणे
• सर्व वयोगटातील सर्वांसाठी उच्चतम संभाव्य आरोग्य आणि कल्याणाची प्राप्ती हे या धोरणाचे उद्दिष्ट आहे.
• परिणामी आर्थिक अडचणींना सामोरे जावे लागते. प्रवेश वाढवणे, गुणवत्ता सुधारणे आणि आरोग्य सेवा वितरणाचा खर्च कमी करून हे साध्य केले जाईल.

उद्दिष्टे

• राष्ट्रीय आरोग्य धोरण, 2017 (NHP, 2017) निरोगीपणाकडे वाटचाल करण्यासाठी सर्वसमावेशक मार्गाने सर्वांपर्यंत पोहोचण्याचा प्रयत्न करते.
• सार्वत्रिक आरोग्य कव्हरेज प्राप्त करणे आणि सर्वांना परवडणाऱ्या किंमतीत दर्जेदार आरोग्य सेवा देणे हे त्याचे उद्दिष्ट आहे.
• सर्व क्षेत्रांमध्ये एकत्रित धोरणात्मक कारवाईद्वारे आरोग्याची स्थिती सुधारणे आणि गुणवत्तेवर लक्ष केंद्रित करून सार्वजनिक आरोग्य क्षेत्राद्वारे प्रदान केलेल्या प्रतिबंधात्मक, प्रोत्साहनपर, उपचारात्मक, उपशामक आणि पुनर्वसन सेवांचा विस्तार करणे.

आरोग्य स्थिती आणि कार्यक्रम प्रभाव

जीवन अपेक्षा आणि निरोगी आयुष्य

• 2025 पर्यंत जन्मावेळी आयुर्मान 67.5 वरून 70 पर्यंत वाढवा.
• 2022 पर्यंत रोगाचे ओझे आणि मुख्य प्रवृत्तींनुसार त्याचा कल म्हणून अपंगत्व समायोजित जीवन वर्ष (DALY) निर्देशांकाची नियमित ट्रॅकिंग स्थापित करा.
• 2025 पर्यंत राष्ट्रीय आणि उप-राष्ट्रीय स्तरावर टीएफआर 2.1 पर्यंत कमी करणे.

वय आणि/ किंवा इतर कारणाने मृत्यू

• 2025 पर्यंत पाचपेक्षा कमी मृत्युदर 23 पर्यंत कमी करा आणि 2020 पर्यंत MMR सध्याच्या पातळीवरून 100 वर आणा.
• 2019 पर्यंत बालमृत्यू दर 28 पर्यंत कमी करा.
• नवजात जन्मदर 16 पर्यंत कमी करा आणि 2025 पर्यंत जन्मदर “एकच अंकी” करणे

रोगाचा प्रादुर्भाव/ घटना कमी करणे

• 2020 चे जागतिक लक्ष्य साध्य करा ज्याला एचआयव्ही/एड्स साठी: ०:: ०: of० चे लक्ष्य देखील म्हटले जाते, म्हणजे – एचआयव्ही सह जगणाऱ्या सर्व लोकांना एचआयव्हीची स्थिती माहित असते, – एचआयव्ही संसर्गाचे निदान झालेल्या सर्व लोकांपैकी काहीच लोक जिवंत राहतात अँटीरेट्रोव्हायरल थेरपी आणि अँटीरेट्रोव्हायरल थेरपी घेणाऱ्या 90% लोकांना व्हायरल सप्रेशन असेल.
• 2018 पर्यंत कुष्ठरोग, 2017 पर्यंत काला-अझर आणि 2017 पर्यंत स्थानिक खिशात लिम्फॅटिक फाइलेरियासिसची स्थिती साध्य आणि राखणे.
• टीबीसाठी नवीन थुंकी पॉझिटिव्ह रूग्णांमध्ये 85% चा उपचार दर साध्य करणे आणि राखणे आणि 2025 पर्यंत उन्मूलन स्थिती गाठण्यासाठी नवीन प्रकरणांची घटना कमी करणे.
• 2025 पर्यंत अंधत्वाचे प्रमाण 0.25/ 1000 पर्यंत कमी करणे आणि रोगाचे ओझे सध्याच्या पातळीपासून एक तृतीयांश कमी करणे.
• हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोग, कर्करोग, मधुमेह किंवा दीर्घ श्वसन रोगांपासून 2025 पर्यंत अकाली मृत्युदर 25% कमी करणे.

आरोग्य प्रणाली कामगिरी

आरोग्य सेवांचे कव्हरेज

• सार्वजनिक आरोग्य सुविधांचा वापर 2025 पर्यंत वर्तमान पातळीपेक्षा 50% वाढवा.
• जन्मपूर्व काळजी कव्हरेज 90% च्या वर आणि 2025 पर्यंत जन्माच्या वेळी 90% च्या वर कुशल उपस्थिती.
• 2025 पर्यंत 90% पेक्षा जास्त नवजात मुलांचे एका वर्षाच्या वयापर्यंत पूर्णपणे लसीकरण केले जाते.
• 2025 पर्यंत राष्ट्रीय आणि उप राष्ट्रीय स्तरावर 90% च्या वर कुटुंब नियोजनाची गरज पूर्ण करा.
• घरगुती पातळीवरील 80% ज्ञात उच्च रक्तदाब आणि मधुमेह व्यक्ती 2025 पर्यंत “नियंत्रित रोगाची स्थिती” राखतात.

आरोग्याशी संबंधित क्रॉस सेक्टोरल गोल

• सध्याच्या तंबाखूच्या वापराच्या प्रमाणात 2020 पर्यंत 15% आणि 2025 पर्यंत 30% ची सापेक्ष घट.
• 2025 पर्यंत पाच वर्षांखालील मुलांच्या स्टंटिंगचे प्रमाण 40% कमी.
• 2020 पर्यंत सर्वांना सुरक्षित पाणी आणि स्वच्छतेसाठी प्रवेश ( स्वच्छ भारत मिशन ).
• 2020 पर्यंत 334 प्रति लाख कृषी कामगारांच्या सध्याच्या पातळीपेक्षा व्यावसायिक इजा अर्ध्याने कमी करणे.
• निवडलेल्या आरोग्य वर्तनाचा राष्ट्रीय/ राज्यस्तरीय मागोवा.

तुम्हाला हेही बघायला आवडेल

National Health Mission (NHM): Study Material for Arogya Bharti 2021	राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान (NRHM)
कोविड-19 स्पर्धा परीक्षांसाठी महत्वाची माहिती	राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान अंतर्गत विविध कार्यक्रम: भाग 1
राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान अंतर्गत विविध कार्यक्रम: भाग 2	राष्ट्रीय ग्रामीण आरोग्य अभियान अंतर्गत विविध कार्यक्रम: भाग 3
सार्वत्रिक लसीकरण कार्यक्रम (UIP)	आरोग्य विषयक महत्वाचे दिवस
महाराष्ट्रातील महत्त्वाच्या नद्या (संगमस्थळे, धरणे, काठावरची महत्त्वाची शहरे	भारतातील महत्त्वाच्या नद्या: पहिल्या दहा लांब नद्यांची यादी
नदीकाठच्या भारतीय शहरांची यादी	भारतातील शास्त्रीय आणि लोक नृत्य
भारताच्या पंचवार्षिक योजना (1951 ते 2017) | FYPs (From 1951 To 2017)	महाराष्ट्रातील महत्त्वाची वृत्तपत्रे | Important Newspapers In Maharashtra
Important Passes in Maharashtra | महाराष्ट्रातील महत्त्वाचे घाटरस्ते	Our Solar System: आपली सौरप्रणाली: निर्मिती, ग्रह, तथ्य आणि प्रश्न
भारताची टोकियो ऑलिम्पिक कामगिरी एका दृष्टीक्षेपात	Union and Maharashtra State Council of Ministers
ढग व ढगांचे प्रकार (Clouds And Types Of Clouds)	Indian Constitution | आपली राज्यघटना: मांडणी, स्रोत, भाग, कलमे आणि परिशिष्टे
Highest Mountain Peaks In India – State-Wise List | भारतातील सर्वोच्च पर्वतीय शिखरांची राज्यनिहाय यादी	State Wise-List Of National Parks In India | भारतातील राष्ट्रीय उद्यानांची राज्यनिहाय यादी
Fundamental Rights Of Indian Citizens | भारतीय नागरिकांचे मूलभूत अधिकार	List Of Countries And Their National Sports |  देशांची यादी आणि त्यांचा राष्ट्रीय खेळ
सार्वजनिक वित्त: राजकोषीय धोरण, अर्थसंकल्पीय पद्धत आणि व्याख्या | Public Finance	महाराष्ट्र राज्य GK PDF प्रश्न आणि स्पष्टीकरणासोबत त्यांचे उत्तर | Download All Parts

FAQs National Health Policy (NHP)

Q1. आरोग्य व जि. प.  विभागाच्या राष्ट्रीय आरोग्य धोरणावर प्रश्न विचारातील का?

Ans. होय आरोग्य व जि. प. विभागाच्या परीक्षेत राष्ट्रीय आरोग्य धोरणावर प्रश्न विचारु शकतात.

Q2. आत्तापर्यंत भारतात किती राष्ट्रीय आरोग्य धोरण राबविण्यात आले?

Ans. आत्तापर्यंत भारतात 3 राष्ट्रीय आरोग्य धोरण राबविण्यात आले.

Q3. तांत्रिक विषयात कोण कोणत्या घटकांचा समावेश होतो?

Ans. तांत्रिक विषयात सरकारच्या विविध  आरोग्यविषयक योजना,  रोग, आहारशास्त्र,  शरीरशास्त्र,  व संबंधित पदाशी  निगडित घटकाचा समावेश होतो

Q4.  तांत्रिक विषयातील घटक मला कुठे पाहायला मिळतील?

Ans. Adda247 मराठीच्या अधिकृत वेबसाईटवर तुम्हाला यासंबंधी सर्व माहिती मिळणार आहे. 

Adda247 मराठी App | Add247Marathi Telegram group

YouTube channel- Adda247 Marathi 

केवळ सरावच परीक्षेत चांगले गुण मिळण्यास मदत करू शकतो

सराव करा