Table of Contents
Missiles Of India: India’s missile arsenal serves multiple purposes in India’s defense strategy. Various missiles of India are a very important part of its security system. Many of these are surface-to-surface missiles and some are surface-to-air missiles. India also has missiles that can be fired from the sea. Agni missiles are the main backbone of the Indian missile system. In this article, you will get detailed information about Missiles Of India, a List of Missiles Of India, a Classification of Missiles, and Information about Missiles like Cruise Missile, Ballistic Missile, Air to Air missiles, and Surface to Air missiles.
| Missiles Of India | |
| Category | Study Material |
| Subject | Science (Physics) |
| Useful for | All Competitive Exams |
| Name | Missiles Of India |
Missiles Of India
Missiles Of India: मिसाइल हा शब्द लॅटिन क्रियापद mittere वरून आला आहे, ज्याचा अर्थ आहे – “पाठवणे”! मूलभूतपणे, क्षेपणास्त्र ही एक स्वयं-चालित मार्गदर्शित युद्ध प्रणाली आहे. पहिले क्षेपणास्त्र नाझी जर्मनीने दुसऱ्या महायुद्धात विकसित केले होते. हे फक्त ऑपरेटरद्वारे रेडिओ-नियंत्रित होते. भौतिकशास्त्र या विषयात Missiles Of India (भारतातील क्षेपणास्त्रे) हा अत्यंत महत्वाचा घटक येतो. आगामी काळातील MPSC मार्फत घेण्यात येणार सर्व परीक्षा, तसेच महाराष्ट्रातील सरळ सेवा जसे कि, तलाठी भरती (Talathi Bharti 2023), कृषी विभाग भरती (Krushi Vibhag Bharti 2023) व इतर सर्व स्पर्धा परीक्षेच्या द्र्ष्टीने हा घटक फार महत्वाचा आहे. आज या लेखात आपण Missiles Of India (भारतातील क्षेपणास्त्रे) त्याचे प्रकार, भारत्तात असणारे विविध क्षेपणास्त्रे (Missiles Of India) याबद्दल माहिती पाहणार आहे.
Missiles Of India | भारताची क्षेपणास्त्रे
Missiles Of India: भारताने आपल्या स्वातंत्र्यानंतर विविध सामरिक आणि सामरिक क्षेपणास्त्र प्रणालींचा (Missiles Of India) अभ्यास, निर्मिती आणि वापर केला आहे. अनेक दशकांच्या प्रदीर्घ प्रकल्पांनी बॅलिस्टिक, क्रूझ, अँटी-शिप, एअर-डिफेन्स, एअर टू एअर आणि क्षेपणास्त्र-विरोधी प्रणालींसह सर्व प्रकारच्या क्षेपणास्त्र प्रणालींचा विकास केला आहे. ICBM असलेल्या जगातील सात देशांपैकी भारत (Missiles Of India) एक आहे आणि बॅलेस्टिक क्षेपणास्त्रविरोधी प्रणाली असलेल्या चार देशांपैकी एक आहे. 2016 पासून, भारत क्षेपणास्त्र तंत्रज्ञान नियंत्रण व्यवस्था (MTCR) चा सदस्य आहे. या लेखात आपण भारतातील विविध क्षेपणास्त्राबद्दल (Missiles Of India) माहिती पाहणार आहे.
World Health Organization (WHO)
Missiles Of India: Classification of Missiles | क्षेपणास्त्रांचे वर्गीकरण
Missiles Of India: Classification of Missiles: क्षेपणास्त्रांचे (Missiles Of India) प्रमुख दोन प्रकार पडतात Cruise Missile व Ballistic Missile यांच्याबद्दल माहिती पुढीलप्रमाणे
Cruise Missile: क्रूझ क्षेपणास्त्र हे स्थलीय लक्ष्यांवर वापरले जाणारे मार्गदर्शित क्षेपणास्त्र आहे, जे वातावरणात राहते आणि त्याच्या उड्डाण मार्गाचा मोठा भाग अंदाजे स्थिर वेगाने उडते. ते पृथ्वीच्या वातावरणात उडतात आणि जेट इंजिन तंत्रज्ञान वापरतात. ते पॉवर फ्लाइटमध्ये एरोडायनॅमिकली मार्गदर्शन करतात. क्रूझ क्षेपणास्त्रे उच्च अचूकतेसह लांब पल्ल्यापर्यंत मोठे वारहेड वितरित करण्यासाठी डिझाइन केलेले आहेत. आधुनिक क्रूझ क्षेपणास्त्रे सुपरसॉनिक किंवा उच्च सबसॉनिक वेगाने प्रवास करण्यास सक्षम आहेत, स्व-नेव्हिगेट करतात आणि नॉन-बॅलिस्टिक, अत्यंत कमी उंचीच्या मार्गावर उड्डाण करण्यास सक्षम आहेत.
याचे 3 उपप्रकार पडतात.
1) सबसोनिक क्रूझ क्षेपणास्त्र
2) सुपरसॉनिक क्रूझ क्षेपणास्त्र
3) हायपरसोनिक क्रूझ क्षेपणास्त्र
सबसोनिक क्रूझ क्षेपणास्त्र आवाजापेक्षा कमी वेगाने उडते. ते सुमारे 0.8 मॅच वेगाने प्रवास करते. अमेरिकन टॉमहॉक क्रूझ क्षेपणास्त्र हे सुप्रसिद्ध सबसॉनिक क्षेपणास्त्र आहे. इतर काही उदाहरणे म्हणजे यूएसएचा हार्पून आणि फ्रान्सचा एक्सोसेट.
सुपरसॉनिक क्रूझ क्षेपणास्त्र सुमारे 2-3 माच वेगाने म्हणजे; ते एका सेकंदात एक किलोमीटरचा प्रवास करते. क्षेपणास्त्राचे मॉड्यूलर डिझाईन आणि वेगवेगळ्या दिशानिर्देशांवर प्रक्षेपित करण्याची त्याची क्षमता यामुळे ते युद्धनौका, पाणबुड्या, विविध प्रकारचे विमान, मोबाइल स्वायत्त लाँचर्स आणि सायलो यासारख्या विस्तृत प्लॅटफॉर्मसह एकत्रित केले जाऊ शकते. सुपरसॉनिक गती आणि वॉरहेड मास यांचे मिश्रण उच्च गतिज ऊर्जा प्रदान करते आणि जबरदस्त प्राणघातक परिणाम सुनिश्चित करते. ब्रह्मोस ही एकमेव ज्ञात बहुमुखी सुपरसॉनिक क्रूझ क्षेपणास्त्र प्रणाली आहे जी सेवेत आहे.
हायपरसोनिक क्रूझ क्षेपणास्त्र 5 Mach पेक्षा जास्त वेगाने प्रवास करते. अनेक देश हायपरसोनिक क्रूझ क्षेपणास्त्र विकसित करण्यासाठी काम करत आहेत. ब्रह्मोस एरोस्पेस हे हायपरसॉनिक क्रूझ क्षेपणास्त्र ब्रह्मोस-II विकसित करण्याच्या प्रक्रियेत आहे, जे 5 मॅचपेक्षा जास्त वेगाने उड्डाण करेल.
Ballistic Missile: बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्र पूर्वनिश्चित लक्ष्यावर एक किंवा अधिक शस्त्रे वितरीत करण्यासाठी बॅलिस्टिक मार्गक्रमण करते. ही शस्त्रे केवळ तुलनेने अल्प कालावधीतच मार्गदर्शन करतात—बहुतेक उड्डाण उर्जाविरहित असते. कमी पल्ल्याच्या बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रे पृथ्वीच्या वातावरणातच राहतात, तर आंतरखंडीय बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रे (ICBMs) उप-कक्षीय मार्गावर प्रक्षेपित केली जातात.
बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्रांचे वर्गीकरण त्यांच्या श्रेणीनुसार केले जाते, पृथ्वीच्या लंबवर्तुळाच्या पृष्ठभागावर प्रक्षेपणाच्या ठिकाणापासून त्यांच्या पेलोडच्या शेवटच्या घटकाच्या प्रभावाच्या बिंदूपर्यंत जास्तीत जास्त अंतर मोजले जाते. क्षेपणास्त्रात प्रचंड पेलोड आहे. भारतातील काही बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्र (Missiles Of India) पुढीलप्रमाणे Prithvi I, Prithvi II, Agni I, Agni II आणि Dhanush Missile
Missiles Of India: Air-to-air missiles | हवेतून हवेत मारा करणारी क्षेपणास्त्रे
Missiles Of India: Air-to-air missiles: भारतातील हवेतून हवेत मारा करणारी क्षेपणास्त्रे (Missiles Of India) खालीलप्रमाणे आहेत.
| Name of the Missile | Type of Missile | Operational Range | Speed |
| MICA | Air-to-Air Missiles | 500 m to 80 km | Mach 4 |
| Astra | Air-to-Air Missiles | 80-110 km | Mach 4.5 + |
| Innovator K-100 | Medium Range air-to-air missile | 300–400 km | Mach 3.3 |
Missiles Of India: Surface to Air Missiles | जमिनीवरून हवेत मारा करणारी क्षेपणास्त्रे
Missiles Of India: Surface to Air Missiles; भारतातील जमिनीवरून हवेत मारा करणारी क्षेपणास्त्रे (Missiles Of India) खालीलप्रमाणे आहेत.
| Name of the Missile
(क्षेपणास्त्राचे नाव) |
Type of Missile (प्रकार) | Operational Range (रेंज) | Speed (गती) |
| Agni-I (अग्नी I) | Medium-range ballistic missile | 700-1250 km | Mach 7.5 |
| Agni-II (अग्नी II) | Intermediate-range ballistic missile | 2,000–3,000 km | Mach 12 |
| Agni-III (अग्नी III) | Intermediate-range ballistic missile | 3,500 km – 5,000 km | 5–6 km/s |
| Agni-IV (अग्नी IV) | Intermediate-range ballistic missile | 3,000 – 4,000 km | Mach 7 |
| Agni-V (अग्नी V) | Intercontinental ballistic missile | 5000 – 8000 Km | Mach 24 |
| Prithvi I (पृथ्वी I) | Short-Range Ballistic Missile | 150 km | – |
| Prithvi II (पृथ्वी II) | Short-Range Ballistic Missile | 350 km | – |
| Dhanush (धनुष) | Short-Range Ballistic Missile | 350 – 600 km | – |
| Shaurya (सूर्या) | Medium-Range Ballistic Missile | 750 to 1,900 km | – |
| Prahaar (प्रहार) | Short-Range Ballistic Missile | 150 km |
Missiles Of India: Cruise Missiles | क्रुज क्षेपणास्त्रे
Missiles Of India: Surface to Air Missiles; भारतातील क्रुज क्षेपणास्त्रे (Missiles Of India) खालीलप्रमाणे आहेत.
| Name of the Missile (क्षेपणास्त्राचे नाव) | Type of Missile (प्रकार) | Operational Range (रेंज) | Speed (गती) |
| BrahMos
(India-Russia) |
Fastest Supersonic Cruise Missile in the world (Ship, submarine, aircraft, and land) | 290 km | Mach 2.8 to 3 Mach |
| BrahMos II | Hypersonic cruise missile(Ship, submarine, aircraft, and land) | 300km | Mach 7 |
| Nirbhay | Subsonic cruise missile (Ship, submarine, aircraft, and land) | 1,000 -1500 km | Mach 0.8 |
| BrahMos-A | Air launched Cruise Missile | Range |
| Brahmos-M | Smaller variant of the air-launched BrahMos | 290 km |
| BrahMos-NG | Mini version based on the existing BrahMos | 290 km |
Missiles Of India: Other Important Missiles | इतर महत्वाचे क्षेपणास्त्रे
Missiles Of India: Other Important Missiles: भारतातील इतर महत्वाचे क्षेपणास्त्रे (Missiles Of India) खालीलप्रमाणे आहेत.
Defense Missile
| Name of the Missile (क्षेपणास्त्राचे नाव) | Type of Missile (प्रकार) | Operational Range (रेंज) | Speed (गती) |
| Prithvi Air Defence (पृश्वी) | Exo-atmospheric Anti-ballistic missile | Altitude- 80km | Mach 5+ |
| Prithvi Defence Vehicle (पृश्वी) | Exo-atmospheric Anti-ballistic missile | Altitude- 30km | Mach 4.5 |
| Advanced Air Defence | Endoatmospheric Anti-ballistic missile | Altitude- 120km | – |
Submarine Launched Ballistic Missiles
| Name of the Missile (क्षेपणास्त्राचे नाव) | Type of Missile (प्रकार) | Operational Range (रेंज) | Speed (गती) |
| Ashwin (अश्विन) | Ballistic Missile | 150-200km | Mach 4.5 |
| Sagarika (सागरिका) | Ballistic Missile | 700 – 1900 Km | – |
| K-4 | Ballistic Missile | 3,500–5,000 km | – |
| K-5 | Ballistic Missile | 6,000 km | – |
Anti-Tank Missile
| Name of the Missile (क्षेपणास्त्राचे नाव) | Type of Missile (प्रकार) | Operational Range (रेंज) | Speed (गती) |
| Amogha 1 (अमोघ I) | Anti-Tank Guided Missile | 2.8 km | – |
| Nag (नाग) | Anti-Tank Guided Missile | 4km | 230 m/s |
| Helina (हेलेना) | Anti-Tank Guided Missile | 7-8km |
| Latest Maharashtra Govt. Jobs | Majhi Naukri 2023 |
| Home Page | Adda 247 Marathi |
| Current Affairs in Marathi | Chalu Ghadamodi |
YouTube channel- Adda247 Marathi
Adda247 मराठी App | Add247Marathi Telegram group
