Marathi govt jobs   »   Study Materials   »   कोयना धरण

कोयना धरण | Koyna Dam : MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 अभ्यास साहित्य

कोयना धरण

Title Link  Link 
MPSC परीक्षा 2024 – अभ्यास योजना | MPSC Exam 2024 – Study Plan अँप लिंक वेब लिंक
  • भारतातील महाराष्ट्रातील कोयना धरण हे कोयना नदीवर बांधण्यात आलेल्या सर्वात मोठ्या धरणांपैकी एक आहे. पश्चिम घाटात वसलेली ही काँक्रीटची आणि ढिगाऱ्याची रचना आहे. टिहरी धरण प्रकल्पानंतर भारतातील दुसऱ्या क्रमांकाचा जलविद्युत प्रकल्प म्हणून काम करत , ते जवळपासच्या भागांना वीज आणि पश्चिम महाराष्ट्राला पाणी पुरवते आणि पावसाळ्यात पूर येण्यापासून रोखते. धरणामुळे विस्तृत शिवसागर तलाव तयार होतो आणि त्याची जलविद्युत क्षमता 1,960 मेगावॅट आहे. MPSC परीक्षेसाठी हा एक महत्त्वाचा विषय आहे, ज्यामध्ये प्रिलिम्स आणि मुख्य दोन्ही अभ्यासक्रमांमध्ये भूगोल समाविष्ट आहे.

कोयना धरण म्हणजे काय?

  • कोयना धरण, भारताच्या महाराष्ट्रामध्ये वसलेले आहे, हे या प्रदेशातील सर्वात मोठ्या धरणांपैकी एक आहे.
  • काँक्रीटचे धरण म्हणून बांधलेले, ते सह्याद्री पर्वतरांगांमध्ये महाबळेश्वरपासून उगम पावलेल्या कोयना नदीपर्यंत पसरलेले आहे. कोयना नगर, सातारा जिल्ह्यात स्थित, चिपळूण आणि कराड दरम्यानच्या राज्य महामार्गालगत, पश्चिम घाटात वसलेले आहे.

कोयना धरणाबद्दल थोडक्यात माहिती

  • कोयना नदीवर बांधले.
  • कोयना नगर, सातारा जिल्हा, महाराष्ट्र येथे स्थित आहे.
  • पश्चिम घाटात वसलेले.
  • मुख्यत्वे जलविद्युत निर्माण करते आणि जवळपासच्या भागाला सिंचन पुरवते.
  • भारतातील सर्वात मोठा जलविद्युत प्रकल्प पूर्ण झाला.
  • एकूण स्थापित क्षमता 1,920 मेगावॅट.
  • कोयना नगरमध्ये 1967 च्या भूकंपात किरकोळ भेगा पडल्या आणि तेव्हापासून इतर लहान भूकंपांचा अनुभव घेतला.
विशेषता वर्णन
स्थान सातारा जिल्हा, महाराष्ट्र, भारत
उद्देश जलविद्युत निर्मिती, सिंचन आणि पाणीपुरवठा
जलविद्दुत कोयना हायड्रोइलेक्ट्रिक पॉवर प्लांट येथे आहे, भारतातील सर्वात मोठ्या जलविद्युत केंद्रांपैकी एक आहे
जलाशय शिवसागर तलाव, एक मोठा आणि निसर्गरम्य जलाशय तयार करतो
भूकंप वाद प्रदेशातील प्रेरित भूकंप आणि भूकंपांशी संबंधित
पर्यटन नैसर्गिक सौंदर्य आणि मनोरंजक क्रियाकलापांसाठी एक लोकप्रिय पर्यटन स्थळ
ऐतिहासिक महत्त्व प्रदेशाच्या विकासात महत्त्वाची भूमिका बजावली
अभियांत्रिकी पराक्रम पश्चिम घाटाच्या भूप्रदेशामुळे त्याच्या आकारमानासाठी आणि अभियांत्रिकी आव्हानांसाठी प्रसिद्ध आहे

कोयना धरण बांधण्याचे उद्दिष्ट

  • धरणाचे प्राथमिक उद्दिष्ट जलविद्युत निर्मिती आणि जवळच्या प्रदेशांना सिंचन प्रदान करणे आहे. सध्या, कोयना जलविद्युत प्रकल्प हा भारतातील सर्वात मोठा पूर्ण झालेला जलविद्युत प्रकल्प आहे, ज्याची एकूण स्थापित क्षमता 1,920 मेगावॅट आहे. कोयना नदीला तिच्या महत्त्वपूर्ण ऊर्जा निर्मिती क्षमतेसाठी ओळखले जाते, ती ‘महाराष्ट्राची जीवनरेखा’ म्हणून ओळखली जाते.
  • धरणाच्या मध्यभागी असलेल्या, स्पिलवेमध्ये 6 रेडियल गेट्स आहेत आणि पावसाळ्यात पूर नियंत्रणात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात. धरणाच्या पाणलोट क्षेत्रामुळे तयार झालेला जलाशय शिवसागर सरोवराला जन्म देतो, त्याची लांबी अंदाजे 50 किमी (31 मैल) आहे. हा प्रकल्प भारतीय स्वातंत्र्यानंतर हाती घेतलेल्या सर्वात मोठ्या स्थापत्य अभियांत्रिकी उपक्रमांपैकी एक आहे. कोयना जलविद्युत प्रकल्पाचे व्यवस्थापन महाराष्ट्र राज्य विद्युत मंडळाच्या अखत्यारीत येते.

कोयना धरणाचा इतिहास

  • कोयना धरणाचे बांधकाम 1956 मध्ये सुरू झाले आणि 1964 मध्ये त्याचे उद्घाटन झाले.
  • पहिल्या महायुद्धानंतर (1914-18), टाटा समूहाने कोयना नदीवर जलविद्युत केंद्राची स्थापना केली.
  • कोयना नगरमध्ये १९६७ च्या भूकंपात धरणाला काही प्रमाणात तडे गेले .
  • धरणाच्या परिसरात अनेक छोटे भूकंपाचे धक्के बसले आहेत.

कोयना धरणाबद्दल तथ्य

  • कोयना नदी ही कृष्णा नदीची उजवीकडील उपनदी आहे.
  • ही पश्चिम घाटातील सह्याद्री पर्वतरांगांमधील प्रसिद्ध हिल स्टेशन महाबळेश्वरजवळ उगम पावते.
  • सरासरी समुद्रसपाटीपासून 550 मीटर ते 1,460 मीटर पर्यंतच्या उंचीसह, ती पश्चिम घाट क्षेत्रातील दख्खनच्या पठाराचे वैशिष्ट्यपूर्ण फिजिओग्राफिक सेटअप प्रतिबिंबित करते.
  • पूर्वेकडून पश्चिमेकडे वाहणाऱ्या महाराष्ट्रातील बहुतांश नद्यांच्या विपरीत, कोयना उत्तरेकडून दक्षिणेकडे वाहते.
  • कराड येथील कृष्णा आणि कोयना नद्यांच्या संगमाला ‘प्रीती संगम’ म्हणतात, म्हणजे ‘प्रेमाचा संगम’.
  • कराड, महाराष्ट्र हे साखर उत्पादनासाठी प्रसिद्ध आहे आणि भारतातील सर्वोच्च साखर उत्पादक राज्य आहे, 2021-22 मध्ये 138 लाख टन साखरेचे उत्पादन झाले आहे.
  • कोयना जलविद्युत प्रकल्पाद्वारे वीजनिर्मिती क्षमतेमुळे कोयना नदीला “महाराष्ट्राची जीवनरेषा” असेही संबोधले जाते .

कोयना धरण | Koyna Dam : MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 अभ्यास साहित्य_3.1

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान(GS) 
तारीख वेब लिंक  अँप लिंक 
31 डिसेंबर  2023 जालियनवाला बाग हत्याकांड जालियनवाला बाग हत्याकांड
1 जानेवारी  2024 गांधी युग गांधी युग
3 जानेवारी 2024 रक्ताभिसरण संस्था रक्ताभिसरण संस्था
5 जानेवारी 2024

 

प्राकृतिक महाराष्ट्र – कोकण किनारपट्टी   प्राकृतिक महाराष्ट्र – कोकण किनारपट्टी
  7 जानेवारी  2024 1857 चा उठाव 1857 चा उठाव
9 जानेवारी  2024  प्राण्यांचे वर्गीकरण -असमपृष्ठरज्जू प्राणी  प्राण्यांचे वर्गीकरण -असमपृष्ठरज्जू प्राणी
11 जानेवारी 2024 राज्यघटना निर्मिती राज्यघटना निर्मिती
13 जानेवारी 2024 अर्थसंकल्प अर्थसंकल्प
15 जानेवारी 2024 महाराष्ट्र – स्थान व विस्तार महाराष्ट्र – स्थान व विस्तार
17 जानेवारी 2024 भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेसची स्थापना व वाटचाल भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेसची स्थापना व वाटचाल
19 जानेवारी 2024 मूलभूत हक्क मूलभूत हक्क
21 जानेवारी 2024 वैदिक काळ वैदिक काळ
23 जानेवारी 2024 सामाजिक व धार्मिक सुधारणा चळवळी सामाजिक व धार्मिक सुधारणा चळवळी
25 जानेवारी 2024 शाश्वत विकास शाश्वत विकास
27 जानेवारी 2024 महर्षी कर्वे व त्यांचे कार्य महर्षी कर्वे व त्यांचे कार्य
29 जानेवारी 2024 1942 छोडो भारत चळवळ 1942 छोडो भारत चळवळ
31 जानेवारी 2024 भारतीय रिझर्व्ह बँक  भारतीय रिझर्व्ह बँक 

 

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS)
तारीख वेब लिंक  अँप लिंक 
1 फेब्रुवारी 2024 भारतीय राज्यघटनेतील महत्त्वाची कलमे भारतीय राज्यघटनेतील महत्त्वाची कलमे
2 फेब्रुवारी 2024 स्वातंत्र्यापूर्वीची भारतीय अर्थव्यवस्था स्वातंत्र्यापूर्वीची भारतीय अर्थव्यवस्था
3 फेब्रुवारी 2024 रौलेट कायदा 1919 रौलेट कायदा 1919
4 फेब्रुवारी 2024 गारो जमाती गारो जमाती
5 फेब्रुवारी 2024 लाला लजपत राय लाला लजपत राय
6 फेब्रुवारी 2024 भारतीय राज्यघटनेचे कलम 15 भारतीय राज्यघटनेचे कलम 15
7 फेब्रुवारी 2024 भारतातील हरित क्रांती भारतातील हरित क्रांती
8 फेब्रुवारी 2024 मार्गदर्शक तत्वे मार्गदर्शक तत्वे
9 फेब्रुवारी 2024 गौतम बुद्ध : जीवन आणि शिकवण गौतम बुद्ध : जीवन आणि शिकवण
10 फेब्रुवारी 2024 भारतीय नियोजन आयोग आणि NITI आयोग भारतीय नियोजन आयोग आणि NITI आयोग
11 फेब्रुवारी 2024 भारतीय राज्यघटनेची मूलभूत रचना सिद्धांत भारतीय राज्यघटनेची मूलभूत रचना सिद्धांत
12 फेब्रुवारी 2024 महागाईचे प्रकार आणि कारणे महागाईचे प्रकार आणि कारणे
13 फेब्रुवारी 2024 श्वसन संस्था श्वसन संस्था
14 फेब्रुवारी 2024 अलैंगिक प्रजनन  अलैंगिक प्रजनन 
15 फेब्रुवारी 2024 सातवाहन कालखंड सातवाहन कालखंड
16 फेब्रुवारी 2024 बिरसा मुंडा बिरसा मुंडा
17 फेब्रुवारी 2024 पंचायतराज समित्या पंचायतराज समित्या
18 फेब्रुवारी 2024 कोळी,भिल्ल व रामोश्यांचे बंड कोळी,भिल्ल व रामोश्यांचे बंड
19 फेब्रुवारी 2024 1991 च्या आर्थिक सुधारणा 1991 च्या आर्थिक सुधारणा
20 फेब्रुवारी 2024 जगन्नाथ शंकरशेठ जगन्नाथ शंकरशेठ
21 फेब्रुवारी 2024 पंडिता रमाबाई पंडिता रमाबाई
22 फेब्रुवारी 2024 भारतीय राज्यघटनेचे कलम 370 भारतीय राज्यघटनेचे कलम 370
23 फेब्रुवारी 2024 शिक्षणविषयक आयोग व समित्या शिक्षणविषयक आयोग व समित्या
24 फेब्रुवारी 2024 आम्ल पर्जन्य आम्ल पर्जन्य
25 फेब्रुवारी 2024 73 वी घटना दुरुस्ती कायदा 73 वी घटना दुरुस्ती कायदा
26 फेब्रुवारी 2024 संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ
27 फेब्रुवारी 2024 गोदावरी नदी खोरे गोदावरी नदी खोरे
28 फेब्रुवारी 2024 सार्वजनिक वित्त सार्वजनिक वित्त
29 फेब्रुवारी 2024 राज्य लोकसेवा आयोग राज्य लोकसेवा आयोग

 

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS)
तारीख वेब लिंक  अँप लिंक 
1 मार्च 2024 केंद्र – राज्य संबंध केंद्र – राज्य संबंध
2 मार्च 2024 दिल्ली सल्तनत दिल्ली सल्तनत
3 मार्च 2024 राष्ट्रीय उत्पन्न राष्ट्रीय उत्पन्न
4 मार्च 2024
भाऊ दाजी लाड व बाळशास्त्री जांभेकर भाऊ दाजी लाड व बाळशास्त्री जांभेकर
5 मार्च 2024
भारतातील सहकारी संस्था भारतातील सहकारी संस्था
6 मार्च 2024 बंगालची फाळणी बंगालची फाळणी
7 मार्च 2024 डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
8 मार्च 2024 मोपला बंड मोपला बंड
9 मार्च 2024 42 वी घटना दुरुस्ती कायदा 1976 42 वी घटना दुरुस्ती कायदा 1976
10 मार्च 2024
भारतातील खनिज संसाधने भारतातील खनिज संसाधने
11 मार्च 2024
गोपाळ हरी देशमुख व महादेव गोविंद रानडे गोपाळ हरी देशमुख व महादेव गोविंद रानडे
12 मार्च 2024
मानवी शरीर : अस्थिसंस्था मानवी शरीर : अस्थिसंस्था
13 मार्च 2024 मॉन्टेगु-चेम्सफोर्ड सुधारणा 1919 मॉन्टेगु-चेम्सफोर्ड सुधारणा 1919
14 मार्च 2024 वित्त आयोग वित्त आयोग
15 मार्च 2024
भारतातील राष्ट्रीय आणीबाणी 1975 ते 1977 भारतातील राष्ट्रीय आणीबाणी 1975 ते 1977
16 मार्च 2024 भारतातील प्रमुख उद्योग भारतातील प्रमुख उद्योग
17 मार्च 2024 मुस्लिम लीग (1906) मुस्लिम लीग (1906)
18 मार्च 2024 मानवी मेंदू : रचना व कार्य मानवी मेंदू : रचना व कार्य
19 मार्च 2024 चौरीचौरा घटना 1922 चौरीचौरा घटना 1922
20 मार्च 2024 महाराष्ट्रातील धरणे महाराष्ट्रातील धरणे
21 मार्च 2024 महर्षी वि.रा.शिंदे महर्षी वि.रा.शिंदे
22 मार्च 2024 मानवी दातांचे प्रकार आणि त्यांची कार्ये मानवी दातांचे प्रकार आणि त्यांची कार्ये
23 मार्च 2024 भारत सरकार कायदा 1935 भारत सरकार कायदा 1935
24 मार्च 2024 पेशी : रचना व कार्य पेशी : रचना व कार्य
25 मार्च 2024 विशेष तरतूद कायदा 1991, कलम 371 (A ते J) विशेष तरतूद कायदा 1991, कलम 371 (A ते J)
26 मार्च 2024 पर्यावरणीय पिरॅमिड पर्यावरणीय पिरॅमिड
27 मार्च 2024 वातावरणाचे स्तर आणि त्याची रचना वातावरणाचे स्तर आणि त्याची रचना
28 मार्च 2024 भारताचे नियंत्रक आणि महालेखापरीक्षक भारताचे नियंत्रक आणि महालेखापरीक्षक
29 मार्च 2024 राज्य मानवी हक्क आयोग राज्य मानवी हक्क आयोग
30 मार्च 2024
सनदी कायदे – 1793,1813 आणि 1833 सनदी कायदे – 1793,1813 आणि 1833
31 मार्च 2024 राजा हर्षवर्धन राजा हर्षवर्धन

 

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS)
तारीख वेब लिंक  अँप लिंक 
1 एप्रिल 2024 इंद्रा साहनी विरुद्ध भारत सरकार खटला इंद्रा साहनी विरुद्ध भारत सरकार खटला
2 एप्रिल 2024   विशेष आर्थिक क्षेत्र (SEZ) विशेष आर्थिक क्षेत्र (SEZ)
3 एप्रिल 2024 जेट स्ट्रीम्स जेट स्ट्रीम्स
4 एप्रिल 2024 क्रयशक्ती समानता सिद्धांत क्रयशक्ती समानता सिद्धांत
5 एप्रिल 2024 पंचसृष्टि वर्गीकरण पंचसृष्टि वर्गीकरण
6 एप्रिल 2024 पश्चिम घाट पश्चिम घाट
7 एप्रिल 2024 राज्य पुनर्रचना – कायदा व आयोग राज्य पुनर्रचना – कायदा व आयोग
8 एप्रिल 2024 धन विधेयक धन विधेयक
9 एप्रिल 2024 सिंग सभा आंदोलन व अकाली चळवळ सिंग सभा आंदोलन व अकाली चळवळ
10 एप्रिल 2024 सरकारिया आयोग सरकारिया आयोग
11 एप्रिल 2024 भारतातील महत्त्वाचे पर्वतीय मार्ग भारतातील महत्त्वाचे पर्वतीय मार्ग
12 एप्रिल 2024 द्विराष्ट्र सिद्धांत द्विराष्ट्र सिद्धांत
13 एप्रिल 2024 किण्वन प्रक्रिया किण्वन प्रक्रिया
14 एप्रिल 2024 पल्लव राजवंश पल्लव राजवंश
15 एप्रिल 2024 वन संवर्धन कायदा 1980 वन संवर्धन कायदा 1980
16 एप्रिल 2024 स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट स्टॉकहोम इंटरनॅशनल पीस रिसर्च इन्स्टिट्यूट
17 एप्रिल 2024 लोकसभेचे प्रो-टेम स्पीकर लोकसभेचे प्रो-टेम स्पीकर
18 एप्रिल 2024 वाळवंटीकरण वाळवंटीकरण
19 एप्रिल 2024 संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम (UNDP) संयुक्त राष्ट्र विकास कार्यक्रम (UNDP)
20 एप्रिल 2024 भारत सेवक समाज भारत सेवक समाज
22 एप्रिल 2024 वहाबी व अलिगढ चळवळ वहाबी व अलिगढ चळवळ
23 एप्रिल 2024 सरोजिनी नायडू सरोजिनी नायडू
24 एप्रिल 2024 संसदेतील शून्य तास संसदेतील शून्य तास
25 एप्रिल 2024 ब्रिटिश भारतातील शिक्षण प्रणाली ब्रिटिश भारतातील शिक्षण प्रणाली
26 एप्रिल 2024 राष्ट्रीय मागासवर्गीय आयोग राष्ट्रीय मागासवर्गीय आयोग
27 एप्रिल 2024 वुडचा खलिता वुडचा खलिता
28 एप्रिल 2024 वस्तू आणि सेवा कर (GST) वस्तू आणि सेवा कर (GST)
29 एप्रिल 2024 सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प
30 एप्रिल 2024 शहरी स्थानिक संस्था प्रशासन तुलनात्मक अभ्यास शहरी स्थानिक संस्था प्रशासन तुलनात्मक अभ्यास

 

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS)
तारीख वेब लिंक  अँप लिंक 
2 मे 2024  पहिले इंग्रज-मराठा युद्ध पहिले इंग्रज-मराठा युद्ध
3 मे 2024 आधुनिक भारताचा इतिहास वनलायनर्स आधुनिक भारताचा इतिहास वनलायनर्स
4 मे 2024 भारताचे सरकारी खाते  भारताचे सरकारी खाते 
6 मे 2024 सिंधू संस्कृती : महत्वाचे वन-लाइनर सिंधू संस्कृती : महत्वाचे वन-लाइनर
7 मे 2024 भारतातील सर्वात उंच आणि सर्वात लांब – वन लाइनर्स भारतातील सर्वात उंच आणि सर्वात लांब – वन लाइनर्
8 मे 2024 भारतीय राष्ट्रीय चळवळीतील प्रसिद्ध घोषणा भारतीय राष्ट्रीय चळवळीतील प्रसिद्ध घोषणा
9 मे 2024 राष्ट्रपती राजवट – कलम 356 राष्ट्रपती राजवट – कलम 356
10 मे 2024 कुतुब-उद्दीन ऐबक कुतुब-उद्दीन ऐबक
11 मे 2024 महाराष्ट्रातील पर्वतरांगा महाराष्ट्रातील पर्वतरांगा
12 मे 2024 नद्या आणि त्यांच्या उपनद्या नद्या आणि त्यांच्या उपनद्या
13 मे 2024 भारतीय राष्ट्रीय चळवळीतील क्रांतिकारी घटना भारतीय राष्ट्रीय चळवळीतील क्रांतिकारी घटना
14 मे 2024 भारतातील मृदा : वर्गीकरण आणि वैशिष्ट्ये भारतातील मृदा : वर्गीकरण आणि वैशिष्ट्ये
15 मे 2024 जमीन महसूल प्रणाली : रयतवारी प्रणाली
जमीन महसूल प्रणाली : रयतवारी प्रणाली
16 मे 2024 भारताच्या क्षेपणास्त्रांची यादी भारताच्या क्षेपणास्त्रांची यादी
17 मे 2024 घटना दुरुस्ती कायद्यांची यादी : एका दृष्टीक्षेपात घटना दुरुस्ती कायद्यांची यादी : एका दृष्टीक्षेपात
18 मे 2024 विविध क्षेत्रांसाठी भारतातील महत्त्वाच्या पुरस्कारांची यादी विविध क्षेत्रांसाठी भारतातील महत्त्वाच्या पुरस्कारांची यादी

कोयना धरण | Koyna Dam : MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 अभ्यास साहित्य_4.1

MPSC Combine Group B & Group C (Pre + Mains) Exam Foundation 2024 | Marathi | Video Course By Adda247

महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.

महाराष्ट्र अभ्यास साहित्य

अड्डा 247 मराठी अँप MPSC MahapackMPSC Mahapack

Sharing is caring!

TOPICS: