Marathi govt jobs   »   Study Materials   »   वन संवर्धन कायदा 1980

वन संवर्धन कायदा 1980 | Forest Conservation Act 1980 : MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 अभ्यास साहित्य

वन संवर्धन कायदा 1980

वन संवर्धन कायदा 1980 : वन संवर्धन कायदा 1980 हा वनजमीन गैर-वनीकरण हेतूंसाठी वळविण्याचे नियमन करण्यासाठी भारत सरकारने लागू केलेला एक महत्त्वाचा कायदा आहे. हा कायदा भारतातील जंगलांच्या झपाट्याने कमी होत असलेल्या वाढत्या चिंतेला प्रतिसाद म्हणून मंजूर करण्यात आला, ज्याचे गंभीर पर्यावरणीय आणि पर्यावरणीय परिणाम आहेत.

Title Link  Link 
MPSC परीक्षा 2024 – अभ्यास योजना | MPSC Exam 2024 – Study Plan अँप लिंक वेब लिंक 

वन संवर्धन कायदा 1980: विहंगावलोकन

वन संवर्धन कायदा 1980 : विहंगावलोकन
श्रेणी अभ्यास साहित्य
उपयोगिता MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024  व सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी
विषय पर्यावरण
लेखाचे नाव वन संवर्धन कायदा 1980
लेखातील प्रमुख मुद्दे
  • वन संवर्धन कायदा 1980 विषयी सविस्तर माहिती

वन संवर्धन कायदा 1980

वन संवर्धन कायदा 1980 हा वनजमीन गैर-वनीकरण हेतूंसाठी वळविण्याचे नियमन करण्यासाठी भारत सरकारने लागू केलेला एक महत्त्वाचा कायदा आहे. हा कायदा भारतातील जंगलांच्या झपाट्याने कमी होत असलेल्या वाढत्या चिंतेला प्रतिसाद म्हणून मंजूर करण्यात आला, ज्याचे गंभीर पर्यावरणीय आणि पर्यावरणीय परिणाम आहेत.

वन संवर्धन कायदा 1980 उद्दिष्टे

वन संवर्धन कायदा 1980 विकास आणि पर्यावरण संवर्धनाच्या स्पर्धात्मक हितसंबंधांमध्ये समतोल साधण्याचा प्रयत्न करतो. त्याच्या मुख्य उद्दिष्टांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

  • जंगलांचे संरक्षण करणे आणि त्यांचे शाश्वत व्यवस्थापन सुनिश्चित करणे.
  • खाणकाम, औद्योगिक प्रकल्प किंवा पायाभूत सुविधांच्या विकासासारख्या गैर-वनीकरण उद्देशांसाठी वनजमीन वळवण्याचे नियमन करणे.
  • वनजमीनचे कोणतेही वळण केवळ विशिष्ट हेतूने आणि केंद्र सरकारच्या पूर्वपरवानगीनेच केले जाईल याची खात्री करणे.
  • वनीकरण आणि पुनर्वनीकरण उपक्रम हाती घेऊन अशा वळणामुळे होणाऱ्या जंगलाच्या आच्छादनाचे कोणतेही नुकसान भरून काढण्यासाठी.

वन संवर्धन कायदा 1980 ची ठळक वैशिष्ट्ये

वनसंवर्धन कायदा 1980 ची ठळक वैशिष्ठ्ये म्हणजे गैर-वनीकरण हेतूंसाठी वनजमीन वळवण्याचे नियमन करणे, वनसंपत्तीचा शाश्वत वापर सुनिश्चित करणे आणि वनीकरण आणि पुनर्वनीकरण क्रियाकलापांना प्रोत्साहन देणे. यात समाविष्ट:

वन संवर्धन कायदा 1980 | Forest Conservation Act 1980 : MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 अभ्यास साहित्य_3.1

वन संवर्धन कायदा 1980 सुधारणा

वन संरक्षण कायदा 1980 मध्ये अनेक वर्षांमध्ये विविध समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी आणि जंगलांचे संरक्षण करण्यासाठी आणि वनजमिनींच्या गैर-वनीकरण हेतूंसाठी वळवण्याचे नियमन करण्यासाठी ते अधिक प्रभावी करण्यासाठी अनेक वेळा सुधारणा करण्यात आल्या आहेत. काही लक्षणीय दुरुस्त्या आहेत:

वन संवर्धन कायदा 1980 | Forest Conservation Act 1980 : MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 अभ्यास साहित्य_4.1

वन संवर्धन कायदा 1980 मर्यादा 

  • वन संवर्धन कायदा 1980 हा कायद्याचा एक महत्त्वाचा भाग आहे ज्याने भारतातील जंगलांचे संरक्षण करण्यास आणि वनविभागाव्यतिरिक्तच्या हेतूंसाठी वनजमीन वळविण्याचे नियमन करण्यास मदत केली आहे, परंतु त्याच्या काही मर्यादा आहेत ज्यामुळे त्याची पूर्ण क्षमता साध्य होण्यापासून ते प्रतिबंधित झाले आहे.

काही मर्यादा आहेत:

  • मर्यादित अंमलबजावणी: कायद्यातील तरतुदी असूनही, गैर-वनीकरण हेतूंसाठी जंगल वळवणे सुरूच आहे, कधीकधी बेकायदेशीरपणे. या कायद्याची अंमलबजावणी काही भागात कमकुवत आहे, ज्यामुळे जंगलाचा ऱ्हास आणि ऱ्हास होत आहे.
  • अपुरी भरपाई: वनजमीन वळवल्यामुळे वनक्षेत्राच्या नुकसानीची भरपाई देण्याची तरतूद कायद्यात आहे, परंतु ही रक्कम अनेकदा अपुरी असते आणि निधीचा नेहमी वनीकरण आणि पुनर्वसन उपक्रमांसाठी वापर केला जात नाही.
    आदिवासी आणि समुदायाचा मर्यादित सहभाग: वनजमीन वळवण्याला मान्यता देण्यापूर्वी या कायद्याने बाधित आदिवासी समुदायांशी सल्लामसलत करणे आवश्यक आहे, परंतु व्यवहारात, त्यांचा सहभाग बऱ्याचदा मर्यादित असतो आणि त्यांच्या समस्यांकडे पुरेसे लक्ष दिले जात नाही.
  • पारदर्शकतेचा अभाव: कायद्यांतर्गत वन वळवण्याच्या निर्णय प्रक्रियेत पारदर्शकता नाही, ज्यामुळे हितधारकांना मंजुरीसाठी आधार समजणे कठीण होते.
  • मर्यादित व्याप्ती: हा कायदा प्रामुख्याने जंगलांचे संवर्धन आणि वनजमीन वळवण्याचे नियमन यावर लक्ष केंद्रित करतो परंतु वन व्यवस्थापन, जैवविविधता संवर्धन आणि वनसंपत्तीचा शाश्वत वापर यासारख्या समस्यांचे निराकरण करत नाही.
  • सूट: हा कायदा राष्ट्रीय संरक्षण आणि सुरक्षेशी संबंधित प्रकल्पांच्या काही श्रेणींसाठी सूट प्रदान करतो, ज्यामुळे पुरेशी छाननी न करता वनजमीन वळवली जाऊ शकते.

या मर्यादांमुळे 1980 च्या वन संवर्धन कायद्याची प्रभावीता कमकुवत झाली आहे आणि भारतातील जंगलांचे संरक्षण करण्यासाठी आणि शाश्वत वन व्यवस्थापनाला प्रोत्साहन देण्यासाठी चांगल्या अंमलबजावणीची आणि मजबूत तरतुदींची आवश्यकता अधोरेखित केली आहे.

वन संवर्धन कायदा 1980 | Forest Conservation Act 1980 : MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 अभ्यास साहित्य_5.1

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान(GS) 
तारीख वेब लिंक  अँप लिंक 
31 डिसेंबर  2023 जालियनवाला बाग हत्याकांड जालियनवाला बाग हत्याकांड
1 जानेवारी  2024 गांधी युग गांधी युग
3 जानेवारी 2024 रक्ताभिसरण संस्था रक्ताभिसरण संस्था
5 जानेवारी 2024

 

प्राकृतिक महाराष्ट्र – कोकण किनारपट्टी   प्राकृतिक महाराष्ट्र – कोकण किनारपट्टी
  7 जानेवारी  2024 1857 चा उठाव 1857 चा उठाव
9 जानेवारी  2024  प्राण्यांचे वर्गीकरण -असमपृष्ठरज्जू प्राणी  प्राण्यांचे वर्गीकरण -असमपृष्ठरज्जू प्राणी
11 जानेवारी 2024 राज्यघटना निर्मिती राज्यघटना निर्मिती
13 जानेवारी 2024 अर्थसंकल्प अर्थसंकल्प
15 जानेवारी 2024 महाराष्ट्र – स्थान व विस्तार महाराष्ट्र – स्थान व विस्तार
17 जानेवारी 2024 भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेसची स्थापना व वाटचाल भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेसची स्थापना व वाटचाल
19 जानेवारी 2024 मूलभूत हक्क मूलभूत हक्क
21 जानेवारी 2024 वैदिक काळ वैदिक काळ
23 जानेवारी 2024 सामाजिक व धार्मिक सुधारणा चळवळी सामाजिक व धार्मिक सुधारणा चळवळी
25 जानेवारी 2024 शाश्वत विकास शाश्वत विकास
27 जानेवारी 2024 महर्षी कर्वे व त्यांचे कार्य महर्षी कर्वे व त्यांचे कार्य
29 जानेवारी 2024 1942 छोडो भारत चळवळ 1942 छोडो भारत चळवळ
31 जानेवारी 2024 भारतीय रिझर्व्ह बँक  भारतीय रिझर्व्ह बँक 

 

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS)
तारीख वेब लिंक  अँप लिंक 
1 फेब्रुवारी 2024 भारतीय राज्यघटनेतील महत्त्वाची कलमे भारतीय राज्यघटनेतील महत्त्वाची कलमे
2 फेब्रुवारी 2024 स्वातंत्र्यापूर्वीची भारतीय अर्थव्यवस्था स्वातंत्र्यापूर्वीची भारतीय अर्थव्यवस्था
3 फेब्रुवारी 2024 रौलेट कायदा 1919 रौलेट कायदा 1919
4 फेब्रुवारी 2024 गारो जमाती गारो जमाती
5 फेब्रुवारी 2024 लाला लजपत राय लाला लजपत राय
6 फेब्रुवारी 2024 भारतीय राज्यघटनेचे कलम 15 भारतीय राज्यघटनेचे कलम 15
7 फेब्रुवारी 2024 भारतातील हरित क्रांती भारतातील हरित क्रांती
8 फेब्रुवारी 2024 मार्गदर्शक तत्वे मार्गदर्शक तत्वे
9 फेब्रुवारी 2024 गौतम बुद्ध : जीवन आणि शिकवण गौतम बुद्ध : जीवन आणि शिकवण
10 फेब्रुवारी 2024 भारतीय नियोजन आयोग आणि NITI आयोग भारतीय नियोजन आयोग आणि NITI आयोग
11 फेब्रुवारी 2024 भारतीय राज्यघटनेची मूलभूत रचना सिद्धांत भारतीय राज्यघटनेची मूलभूत रचना सिद्धांत
12 फेब्रुवारी 2024 महागाईचे प्रकार आणि कारणे महागाईचे प्रकार आणि कारणे
13 फेब्रुवारी 2024 श्वसन संस्था श्वसन संस्था
14 फेब्रुवारी 2024 अलैंगिक प्रजनन  अलैंगिक प्रजनन 
15 फेब्रुवारी 2024 सातवाहन कालखंड सातवाहन कालखंड
16 फेब्रुवारी 2024 बिरसा मुंडा बिरसा मुंडा
17 फेब्रुवारी 2024 पंचायतराज समित्या पंचायतराज समित्या
18 फेब्रुवारी 2024 कोळी,भिल्ल व रामोश्यांचे बंड कोळी,भिल्ल व रामोश्यांचे बंड
19 फेब्रुवारी 2024 1991 च्या आर्थिक सुधारणा 1991 च्या आर्थिक सुधारणा
20 फेब्रुवारी 2024 जगन्नाथ शंकरशेठ जगन्नाथ शंकरशेठ
21 फेब्रुवारी 2024 पंडिता रमाबाई पंडिता रमाबाई
22 फेब्रुवारी 2024 भारतीय राज्यघटनेचे कलम 370 भारतीय राज्यघटनेचे कलम 370
23 फेब्रुवारी 2024 शिक्षणविषयक आयोग व समित्या शिक्षणविषयक आयोग व समित्या
24 फेब्रुवारी 2024 आम्ल पर्जन्य आम्ल पर्जन्य
25 फेब्रुवारी 2024 73 वी घटना दुरुस्ती कायदा 73 वी घटना दुरुस्ती कायदा
26 फेब्रुवारी 2024 संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ
27 फेब्रुवारी 2024 गोदावरी नदी खोरे गोदावरी नदी खोरे
28 फेब्रुवारी 2024 सार्वजनिक वित्त सार्वजनिक वित्त
29 फेब्रुवारी 2024 राज्य लोकसेवा आयोग राज्य लोकसेवा आयोग

 

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS)
तारीख वेब लिंक  अँप लिंक 
1 मार्च 2024 केंद्र – राज्य संबंध केंद्र – राज्य संबंध
2 मार्च 2024 दिल्ली सल्तनत दिल्ली सल्तनत
3 मार्च 2024 राष्ट्रीय उत्पन्न राष्ट्रीय उत्पन्न
4 मार्च 2024
भाऊ दाजी लाड व बाळशास्त्री जांभेकर भाऊ दाजी लाड व बाळशास्त्री जांभेकर
5 मार्च 2024
भारतातील सहकारी संस्था भारतातील सहकारी संस्था
6 मार्च 2024 बंगालची फाळणी बंगालची फाळणी
7 मार्च 2024 डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
8 मार्च 2024 मोपला बंड मोपला बंड
9 मार्च 2024 42 वी घटना दुरुस्ती कायदा 1976 42 वी घटना दुरुस्ती कायदा 1976
10 मार्च 2024
भारतातील खनिज संसाधने भारतातील खनिज संसाधने
11 मार्च 2024
गोपाळ हरी देशमुख व महादेव गोविंद रानडे गोपाळ हरी देशमुख व महादेव गोविंद रानडे
12 मार्च 2024
मानवी शरीर : अस्थिसंस्था मानवी शरीर : अस्थिसंस्था
13 मार्च 2024 मॉन्टेगु-चेम्सफोर्ड सुधारणा 1919 मॉन्टेगु-चेम्सफोर्ड सुधारणा 1919
14 मार्च 2024 वित्त आयोग वित्त आयोग
15 मार्च 2024
भारतातील राष्ट्रीय आणीबाणी 1975 ते 1977 भारतातील राष्ट्रीय आणीबाणी 1975 ते 1977
16 मार्च 2024 भारतातील प्रमुख उद्योग भारतातील प्रमुख उद्योग
17 मार्च 2024 मुस्लिम लीग (1906) मुस्लिम लीग (1906)
18 मार्च 2024 मानवी मेंदू : रचना व कार्य मानवी मेंदू : रचना व कार्य
19 मार्च 2024 चौरीचौरा घटना 1922 चौरीचौरा घटना 1922
20 मार्च 2024 महाराष्ट्रातील धरणे महाराष्ट्रातील धरणे
21 मार्च 2024 महर्षी वि.रा.शिंदे महर्षी वि.रा.शिंदे
22 मार्च 2024 मानवी दातांचे प्रकार आणि त्यांची कार्ये मानवी दातांचे प्रकार आणि त्यांची कार्ये
23 मार्च 2024 भारत सरकार कायदा 1935 भारत सरकार कायदा 1935
24 मार्च 2024 पेशी : रचना व कार्य पेशी : रचना व कार्य
25 मार्च 2024 विशेष तरतूद कायदा 1991, कलम 371 (A ते J) विशेष तरतूद कायदा 1991, कलम 371 (A ते J)
26 मार्च 2024 पर्यावरणीय पिरॅमिड पर्यावरणीय पिरॅमिड
27 मार्च 2024 वातावरणाचे स्तर आणि त्याची रचना वातावरणाचे स्तर आणि त्याची रचना
28 मार्च 2024 भारताचे नियंत्रक आणि महालेखापरीक्षक भारताचे नियंत्रक आणि महालेखापरीक्षक
29 मार्च 2024 राज्य मानवी हक्क आयोग राज्य मानवी हक्क आयोग
30 मार्च 2024
सनदी कायदे – 1793,1813 आणि 1833 सनदी कायदे – 1793,1813 आणि 1833
31 मार्च 2024 राजा हर्षवर्धन राजा हर्षवर्धन

 

MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 : अभ्यास साहित्य योजना : सामान्य ज्ञान (GS)
तारीख वेब लिंक  अँप लिंक 
1 एप्रिल 2024 इंद्रा साहनी विरुद्ध भारत सरकार खटला इंद्रा साहनी विरुद्ध भारत सरकार खटला
2 एप्रिल 2024   विशेष आर्थिक क्षेत्र (SEZ) विशेष आर्थिक क्षेत्र (SEZ)
3 एप्रिल 2024 जेट स्ट्रीम्स जेट स्ट्रीम्स
4 एप्रिल 2024 क्रयशक्ती समानता सिद्धांत क्रयशक्ती समानता सिद्धांत
5 एप्रिल 2024 पंचसृष्टि वर्गीकरण पंचसृष्टि वर्गीकरण
6 एप्रिल 2024 पश्चिम घाट पश्चिम घाट
7 एप्रिल 2024 राज्य पुनर्रचना – कायदा व आयोग राज्य पुनर्रचना – कायदा व आयोग
8 एप्रिल 2024 धन विधेयक धन विधेयक
9 एप्रिल 2024 सिंग सभा आंदोलन व अकाली चळवळ सिंग सभा आंदोलन व अकाली चळवळ
10 एप्रिल 2024 सरकारिया आयोग सरकारिया आयोग
11 एप्रिल 2024 भारतातील महत्त्वाचे पर्वतीय मार्ग भारतातील महत्त्वाचे पर्वतीय मार्ग
12 एप्रिल 2024 द्विराष्ट्र सिद्धांत द्विराष्ट्र सिद्धांत
13 एप्रिल 2024 किण्वन प्रक्रिया किण्वन प्रक्रिया
14 एप्रिल 2024 पल्लव राजवंश पल्लव राजवंश

वन संवर्धन कायदा 1980 | Forest Conservation Act 1980 : MPSC Gazetted Civil Services Exam 2024 अभ्यास साहित्य_6.1

MPSC Combine Group B & Group C (Pre + Mains) Exam Foundation 2024 | Marathi | Video Course By Adda247

महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.

महाराष्ट्र अभ्यास साहित्य

अड्डा 247 मराठी अँप MPSC MahapackMPSC Mahapack

Sharing is caring!

FAQs

वन (संवर्धन) कायदा, 1980 चा उद्देश काय आहे?

या कायद्याचा उद्देश गैर-वनीकरण हेतूंसाठी वनजमीन वळवण्याचे नियमन करणे आणि भारतातील जंगलांचे संरक्षण करणे हा आहे.

कायद्यानुसार वनजमीन वळविण्यास कोण मान्यता देऊ शकतो?

केंद्र सरकार कायद्यान्वये वनजमीन वळविण्यास मान्यता देऊ शकते.

कायद्यानुसार भरपाई देणारे वनीकरण म्हणजे काय?

नुकसान भरपाई देणारी वनीकरण म्हणजे वळवण्यामुळे वनजमिनीच्या नुकसानीची भरपाई म्हणून वनेतर जमिनीच्या समान क्षेत्रावर झाडे लावण्याची प्रथा.

कायद्यानुसार राष्ट्रीय संरक्षण आणि सुरक्षेसाठी वनजमीन वळवता येईल का?

होय, काही अटी आणि सवलतींच्या अधीन राहून राष्ट्रीय संरक्षण आणि सुरक्षेसाठी वनजमीन वळविली जाऊ शकते.

कायद्याचे उल्लंघन केल्यास काय दंड आहे?

कायद्याचे उल्लंघन केल्यास 15 महिन्यांपर्यंत तुरुंगवास आणि रु. 10,000, किंवा दोन्ही.