Table of Contents
मोहिनीअट्टम, कथकलीसह, केरळमध्ये उगम पावलेल्या दोन पारंपरिक नृत्य परंपरांपैकी एक आहे. मोहिनीअट्टम हे नाव ‘मोहिनी’ या शब्दावरून घेतले आहे, ज्याचा अर्थ ‘मोहिनीचे नृत्य’, भगवान विष्णूचे स्त्रीलिंगी रूप आहे. हा लेख तुम्हाला मोहिनीअट्टमशी संबंधित संकल्पना स्पष्ट करेल ज्या MPSC नागरी सेवा परीक्षेसाठी भारतीय कला आणि संस्कृतीच्या तयारीसाठी उपयुक्त ठरतील.
मोहिनीअट्टम
- मोहिनीअट्टम, किंवा जादूगाराचे नृत्य (‘मोहिनी’ म्हणजे सुंदर स्त्री आणि ‘अट्टम’ म्हणजे नृत्य), हे स्त्रियांचे एकल नृत्य सादरीकरण आहे जे 19व्या शतकात वाडीवेलू यांनी अधिक परिष्कृत केले आणि त्रावणकोरच्या सम्राटांच्या काळात प्रसिद्ध झाले जे आता केरळमध्ये आहे.
- एकोणिसाव्या शतकातील त्रावणकोरच्या शासक स्वाती थिरुनल या एक प्रसिद्ध संरक्षक होत्या.
ते अस्पष्टतेत मिटल्यानंतर, प्रसिद्ध मल्याळी कवी व्ही. एन. मेनन आणि कल्याणी अम्मा यांनी त्याचे पुनरुत्थान केले. - 11व्या शतकातील थ्रीकोडिथानम, कोट्टायम येथील विष्णू मंदिरात, मोहिनीअट्टममध्ये दिसल्याप्रमाणेच महिला नर्तकांच्या मूर्ती आहेत.
- मोहिनीअट्टमचा उल्लेख माझा मंगलम नारायणन नंबूदी यांनी लिहिलेल्या व्यवहार मालामध्ये आहे.
मोहिनीअट्टम – वैशिष्ट्ये
- भरतनाट्यमचा शिष्टाचार आणि लालित्य आणि कथकलीची जोरदार शक्ती यांचे मिश्रण मोहिनीअट्टममध्ये पाहायला मिळते. या नृत्यशैलीमध्ये जमिनीवर जोरदार थिरकणे नसते, तर सौम्य पावलांच्या हरकती असतात.
- साधारणपणे, मोहिनीअट्टम ही विष्णूच्या स्त्री स्वरूपाच्या नृत्याची कहाणी सांगते.
- इतर शास्त्रीय नृत्यांप्रमाणेच या नृत्यशैलीचेही आपले स्वतःचे नृत्त आणि नृत्य अंग आहेत.
- मोहिनीअट्टमच्या प्रयोगात, लास्य (सौंदर्य, शालीनता) हा नृत्याचा भाग प्रामुख्याने असतो. त्यामुळे ही नृत्यशैली बहुसंख्येने स्त्री नर्तक सादर करतात.
- मोहिनीअट्टममधील वेषभूषा खास वैशिष्ट्यपूर्ण असते. पांढरा आणि हळका पांढरा हे या नृत्यातील प्रमुख रंग असून त्यावर सोन्याचा तारकाचा कामा असतो.
- नर्तकीच्या चेहऱ्यावर जास्ती मेकअप नसतो. टाचांवर ती चामड्याची पट्टा असलेली घुंगरू घालते.
- मोहिनीअट्टममध्ये अभिनयावर भर दिला जातो. नर्तक पदम आणि पदवर्णम यांसारख्या रचनांमधील पात्रांशी आणि भावनांशी एकरूप होते. यामुळे चेहऱ्याच्या विविध हावभावांना वाव आहे.
- हातवारे (एकूण 24) हे बहुतांश कथकळी साहित्य असलेल्या हस्तलक्षणदीपिका या ग्रंथातून घेतले आहेत. काही हातवारे भरत नाट्यशास्त्र, अभिनय दर्पण आणि बालराम भरतम् या ग्रंथांतून घेतले आहेत.
- चेहऱ्यावरील हावभाव आणि हातवारे हे नाट्यपूर्ण किंवा कठोर परंपरागत (नाट्यधर्मी) नसून अधिक स्वाभाविक (ग्राम्य) आणि वास्तव (लोकधर्मी) असतात.
- चाळीस मूलभूत नृत्य हालचालींच्या संग्रहाला ‘अटावकुल’ किंवा ‘अटावुस’ असे म्हणतात.
- या नृत्यशैलीसोबत कर्नाटिक संगीतशैलीचा वापर केला जातो.
- मणिप्रेवालम (संस्कृत आणि तामिळ/मल्याळम यांच्या मिश्रित भाषेचा वापर) या भाषेतून गीतलेखन केले जाते.
- बासरी, वीणा आणि मृदंग, मादळ, इडक्का आणि कुट्टियालम ही तालवाद्ये वापरली जातात.
- बहुतांश गाणी ही सोपाना शैलीतील असतात.
निष्कर्ष
त्याची उत्पत्ती भारताच्या केरळ राज्यात आढळू शकते. स्त्रिया हिंदू देव विष्णूच्या सन्मानार्थ नृत्य करतात, जो मोहिनीचे रूप घेतो. मोहिनीअट्टम हा केवळ महिलांचा नृत्य प्रकार आहे. हे कथकलीपेक्षाही सौम्य आहे, जे एक अतिशय मजबूत नृत्य आहे. नृत्य स्त्री कृपेचे सार उदाहरण देते. स्वर्गीय प्रेमाच्या शृंगार प्रतिमा देखील लक्षणीय आहेत. हे नृत्य पारंपारिकपणे एकट्याने सादर केले जात होते, परंतु एकविसाव्या शतकात ते गटांमध्ये देखील सादर केले जाऊ शकते.
महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.
अड्डा 247 मराठी अँप | अड्डा 247 मराठी टेलिग्राम ग्रुप
