16 एप्रिल 2021 दैनिक जीके अद्यतनः दैनिक जीके वाचा
दैनिक जीके अद्यतने महत्त्वपूर्ण बातमीसह एकत्रित केली जातात ज्यामुळे स्पर्धात्मक परीक्षांसाठी चालू घडामोडी मुख्य बातम्या बनल्या आहेत. डेली जीके अपडेट ही संपूर्ण दिवसभर महत्वाच्या बातम्यांची संपूर्ण बॅग आहे. एखाद्याला बँकिंग अटी, करंट अफेयर्सच्या बातम्या इत्यादीबद्दल पूर्ण ज्ञान असले पाहिजे. त्यामुळे करंट अफेयर्सचा भाग तयार करण्यास मदत करण्यासाठी 16 एप्रिल 2021 चे जीके अपडेट येथे आहे. हा विभाग वाचल्यानंतर आपण चालू घडामोडी प्रश्नोत्तराच्या यशस्वीरित्या प्रयत्न करू शकता.
राष्ट्रीय बातम्या
- एचजीसीओ 19 एक एमआरएनए (mRNA) लस उमेदवार
- भारताच्या एमआरएनए-आधारित कोविड -19 लसी उमेदवारा-एचजीसीओ 19 च्या वैद्यकीय अभ्यासासाठी अतिरिक्त शासकीय निधी प्राप्त झाला आहे. हा निधी ‘मिशन कोविड सुरक्षा’ अंतर्गत देण्यात आला आहे.
- एचजीसीओ 19, एमआरएनए लसी उमेदवार, पुणे येथील बायोटेक्नॉलॉजी कंपनी गेन्नोवा बायोफार्मास्युटिकल्स लिमिटेडने अमेरिकेच्या एचडीटी बायोटेक कॉर्पोरेशनच्या सहकार्याने विकसित केली आहे.
- याआधीच उंदीर आणि मानवीय रोग नसलेल्या मॉडेल्समध्ये सुरक्षा, प्रतिरक्षा, न्यूट्रलायझेशन अँटीबॉडी क्रिया दर्शविली आहे. लस उमेदवार एचजीसीओ 19 च्या फेज 1/2 च्या क्लिनिकल चाचण्यांसाठी, गेन्नोव्हा यांनी स्वयंसेवकांच्या नावनोंदणीस प्रारंभ केला आहे.
- एमआरएनए लशीचा एक फायदा हा आहे की संसर्गजन्य नसलेल्या, निसर्गात समाकलित न केल्यामुळे आणि मानक सेल्युलर यंत्रणा द्वारा क्षीण झाल्यामुळे ते सुरक्षित मानले जातात. ते अत्यंत कार्यक्षम देखील आहेत आणि एमआरएनए लस पूर्णपणे कृत्रिम आहेत.
सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी महत्त्वाचे मुद्दे:
देशासाठी स्वदेशी, परवडणारी व प्रवेश करण्यायोग्य लसींचा विकास सक्षम करण्यासाठी मिशन कोविड सुरक्षा हे भारताचे लक्ष्यित प्रयत्न आहे. त्याचे नेतृत्व बायोटेक्नॉलॉजी विभागामार्फत केले जाते आणि बायोटेक्नॉलॉजी उद्योग संशोधन सहाय्य परिषद (बीआयआरएसी) येथे एक समर्पित मिशन अंमलबजावणी युनिटद्वारे कार्यान्वित केले जाते.
2. स्कायमेटद्वारे ‘स्वस्थ सामान्य‘ पावसाळ्याचा अंदाज
- स्कायमेट जी एक खासगी हवामान अंदाज कंपनी आहे आणि हवामान अहवालात असे म्हटले आहे:
- यावर्षी मान्सून हा दीर्घ मुदतीच्या सरासरीच्या 103% इतका असण्याची शक्यता आहे. 88 सेंमी पाऊस असणार्‍या अखिल भारतीय मान्सूनची सरासरी आहे आणि हा 50 वर्षाचा सरासरी आहे.
- विषुववृत्तीय मध्य प्रशांत अर्ध्या अंशापेक्षा जास्त तापलेल्या एल निनोची शक्यता यावर्षी कमी आहे. सर्वत्र, पॅसिफिक ईएल निनो मोडमध्ये आहे. ईशान्य भारतातील काही भागांसह उत्तर भारत मैदानावर हंगामात पावसाची कमतरता येण्याचा धोका असतो.
- हिंद महासागर डिपोल, ज्याचे वैशिष्ट्य पश्चिम आणि पूर्व हिंद महासागरात तापमान ग्रेडियंट आहे. हे नकारात्मक वर किंचित असेल अशी अपेक्षा आहे. सामान्यत: सकारात्मक द्विध्रुव करून पावसाळ्यात मदत होते. भारतातील हंगामात, 2019 आणि 2020 मधील मान्सूनने सर्वसाधारणपणे जास्त पाऊस पडलेल्या शतकानुशतके केवळ तिसर्‍या वेळेस केले.
परिणाम काय आहे?
- अभ्यासानुसार एक सकारात्मक आयओडी वर्ष मध्यवर्षात सामान्यपेक्षा जास्त पाऊस पडतो.
- एक नकारात्मक आयओडीने तीव्र दुष्काळ होणार्‍या एल निनोची पूर्तता केली. तसेच, सकारात्मक आयओडीचा परिणाम अरबी समुद्रामध्ये नेहमीपेक्षा जास्त असतो.
- बंगालच्या उपसागरात, नकारात्मक आयओडीचा परिणाम सामान्य सायक्लोजनेसिसपेक्षा अधिक मजबूत होतो.
सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी महत्त्वाचे मुद्दे:
- आयओडी: हे हिंदी महासागर डिपोल आहे, उष्णकटिबंधीय हिंद महासागरातील एक वातावरण-समुद्रासह एकत्रित इंद्रियगोचर, ज्यास समुद्राच्या पृष्ठभागाच्या तपमानात फरक आहे.
3. ऑनलाइन तक्रार व्यवस्थापन पोर्टल सुरू
- केंद्रीय दळणवळण आणि माहिती तंत्रज्ञान आणि कायदा मंत्री रविशंकर प्रसाद यांनी “राष्ट्रीय अनुसूचित जाती आयोगाचे (एनसीएससी) ऑनलाइन तक्रार व्यवस्थापन पोर्टल” सुरू केले.
- एनसीएससी तक्रार व्यवस्थापन पोर्टलमुळे आपल्या देशातील अनुसूचित जातींच्या लोकसंख्येला देशाच्या कोणत्याही भागातून आपली तक्रार नोंदविणे सोपे होईल.
- पोर्टल त्यांना त्यांचा अर्ज आणि इतर अत्याचार आणि सेवांशी संबंधित तक्रारी ऑनलाइन दाखल करण्यास आणि त्यांना कालबद्ध पद्धतीने संबोधित करण्यास सक्षम करेल.
- एनसीएससीचे उद्दीष्ट या पोर्टलद्वारे अनुसूचित जातीच्या लोकसंख्येच्या तक्रार निवारणात विशेषत: सुसूत्रता आणण्याचे आहे.
- भारत सरकारच्या इलेक्ट्रॉनिक्स आणि माहिती तंत्रज्ञान मंत्रालयाच्या अंतर्गत उत्कृष्टतेचे केंद्र असलेल्या भास्कराचार्य इन्स्टिट्यूट फॉर स्पेस अॅप्लिकेशन्स अँड जिओइन्फॉर्मेटिक्स (बीआयएसएजी-एन) यांच्या सहकार्याने तयार केलेल्या पोर्टलमुळे तक्रारी आणि तक्रारी आणि त्यांचा मागोवा घेणे शेवटपर्यंत सुलभ होईल.
- शेवटी, सुनावणी प्रक्रिया ई-कोर्टप्रमाणेच काम करण्याचा हेतू आहे. हे पोर्टल आयोगाच्या वेबसाइटशी जोडलेले आहे आणि त्यावर नोंदणी केल्यावर एखाद्याची तक्रार दाखल करू शकते.
- कागदपत्रे आणि ऑडिओ/व्हिडिओ फाइल अपलोड करण्याची सुविधादेखील उपलब्ध आहे. हे तक्रारी आणि तक्रारी प्रत्यक्ष सादर करण्यासाठी पूरक ठरेल.
सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी महत्त्वाचे मुद्दे:
- भारतीय राज्यघटनेच्या कलम ३३८ अन्वये राष्ट्रीय अनुसूचित जाती आयोगाची (एनसीएससी) स्थापना करण्यात आली.
4. बी.आर. आंबेडकर यांचा सन्मान करण्यासाठी, भारतीय-अमेरिकन कॉंग्रेसने ठराव सादर केला
- 14 एप्रिल रोजी भारताने बीआर आंबेडकरांची 130 वी जयंती साजरी केली.
- अमेरिकेच्या प्रतिनिधी गृहात एका भारतीय-अमेरिकन काँग्रेससदस्याने आपल्या १३० व्या जयंतीनिमित्त भारताच्या संविधानाचे शिल्पकार भीमराव आंबेडकर यांचा सन्मान करण्यासाठी सलग दुसऱ्या वर्षी ठराव सादर केला आहे.
- भारतीय-अमेरिकन डेमोक्रॅटिक कॉंग्रेसचे सदस्य रो खन्ना म्हणाले, “आज मी बी आर आंबेडकर यांच्या सन्मानार्थ माझा ठराव पुन्हा सादर करत आहे, या आशेने की जगभरातील तरुण नेते त्यांचे कार्य वाचतील आणि त्यांच्या समानतेच्या दृष्टीने प्रेरित होतील.”
- अमेरिकेच्या भेदभावपूर्ण पद्धतींचा, विशेषत: अमेरिकेतील आफ्रिकन-अमेरिकन आणि स्त्रियांच्या पद्धतशीर भेदभावाचा, भारतीय राज्यघटनेतील प्रत्येक माणसाला समान हक्कांची हमी देण्याच्या प्रयत्नात प्रभावी असल्याचा गंभीर परिणाम या ठरावात मान्य करण्यात आला आहे.
- मानवी हक्कांच्या सार्वत्रिक जाहीरनाम्यात तत्त्वांमध्ये नमूद केल्याप्रमाणे सर्व प्रकारच्या अस्पृश्यता आणि जातीभेदाच्या निषेधाला या ठरावात दुजोरा देण्यात आला आहे.
- अर्थशास्त्र, राज्यशास्त्र, नागरी हक्क, धार्मिक सलोखा आणि न्यायशास्त्र या ंमध्ये डॉ. आंबेडकर यांच्या योगदानाचा जगभरात खोलवर परिणाम झाला आहे, लोकशाही मूल्ये, अनिर्बंध समानता आणि सर्व जाती, वंश, लिंग, धर्म आणि पार्श्वभूमीच्या लोकांसाठी न्याय चालना मिळाली आहे.
- डॉ. आंबेडकर यांनी इतिहासातील सर्वात मोठ्या नागरी हक्क चळवळींपैकी एक ाचे नेतृत्व केले, शेकडो दशलक्ष दलितांसाठी मूलभूत हक्क प्रस्थापित करण्याचे काम केले आणि भारतीय राज्यघटनेत कलम १७ समाविष्ट करण्यात यश मिळविले जे कोणत्याही स्वरूपात अस्पृश्यता आणि त्याची प्रथा रद्द करते.
- तसेच अर्थतज्ज्ञ म्हणून त्यांचा प्रभाव हा भारताच्या वित्तीय व्यवस्थेवरील त्यांच्या प्राथमिक ग्रंथांचा, भारतीय वित्त आयोगाची स्थापना आणि भारतीय रिर्झव्ह बँकेच्या निर्मितीतील त्यांच्या भूमिकेचा पुरावा आहे
सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी महत्त्वाचे मुद्दे:
- डॉ. भीमराव रामजी आंबेडकर यांचा जन्म 14 एप्रिल 1891 रोजी दलितांचा नेता होता (अनुसूचित जाती, पूर्वी अस्पृश्य आणि भारत सरकारचे कायदा मंत्री म्हणून ओळखले जात होते.
- डॉ. आर आंबेडकरपुरस्कार / सन्मान : बोधिसत्त्व (1956), भारतरत्न (1990), पहिला कोलंबिया अहेड ऑफ देअर टाइम (2004), द ग्रेटेस्ट इंडियन (2012)
5. मानसिक-आरोग्य डिजिटल प्लॅटफॉर्म मानस सुरू
- भारत सरकारच्या प्रमुख वैज्ञानिक सल्लागारांनी वयोगटात कल्याणाला प्रोत्साहन देण्यासाठी अक्षरशः “मानस” अँप सुरू केले.
- MANAS म्हणजे मानसिक आरोग्य आणि सामान्य ताव वाढण प्रणाली. मानस हे एक व्यापक, स्केलेबल आणि राष्ट्रीय डिजिटल कल्याण व्यासपीठ आहे आणि भारतीय नागरिकांचे मानसिक कल्याण वाढविण्यासाठी विकसित केले जाणारे अॅप आहे.
- हे अँप विविध सरकारी मंत्रालयांचे आरोग्य आणि कल्याण प्रयत्न, वैज्ञानिकदृष्ट्या वैध स्वदेशी साधने आणि विविध राष्ट्रीय संस्था आणि संशोधन संस्थांनी विकसित/संशोधन केलेल्या गॅमिफाइड इंटरफेससह एकत्रित करते. भारत सरकारच्या प्रधान वैज्ञानिक सल्लागार कार्यालयाने याची सुरुवात केली.
- निम्हंस बंगळुरु, एएफएमसी पुणे आणि सी-डॅक बंगळुरु यांनी संयुक्तपणे याची अंमलबजावणी केली. हे अँप राष्ट्रीय आरोग्य मिशन, पोषण अभियान, ई-संजीवनी आणि इतर सार्वजनिक आरोग्य योजनांशी जोडले गेले पाहिजे जेणेकरून त्याचा मोठ्या प्रमाणात वापर केला जाईल.
- सर्व वयोगटातील लोकांच्या एकूण कल्याणाची पूर्तता करण्यासाठी, मानसची प्रारंभिक आवृत्ती 15-35 वयोगटातील सकारात्मक मानसिक आरोग्याला प्रोत्साहन देण्यावर केंद्रित आहे.
सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी महत्त्वाचे मुद्दे:
- भारत सरकारचे प्रमुख वैज्ञानिक सल्लागार प्रा. के. विजय राघवन आहेत.
महत्त्वाचे दिवस
6. 15 एप्रिल रोजी जागतिक कला दिन साजरा करण्यात आला
- जागतिक कला दिन हा दरवर्षी 15 एप्रिल रोजी कलेच्या विकासासाठी, प्रसारासाठी आणि आनंद घेण्यासाठी साजरा केला जातो.
- जगभरातील सर्व लोकांसाठी सर्जनशीलता, नाविन्यपूर्ण आणि सांस्कृतिक विविधतेचे पोषण करणार्‍या कलेच्या महत्त्वांवर जोर देण्यासाठी हा दिवस जगभर साजरा केला जात आहे.
- कलेच्या विकासास चालना देणे हे एक मुक्त आणि शांततापूर्ण जग साध्य करण्याचे एक साधन म्हणून देखील सांगितले जाते कारण ते कलात्मक अभिव्यक्तींच्या विविधतेबद्दल अधिक जागरूकता देते आणि टिकाऊ विकासासाठी कलाकारांच्या भूमिकेला देखील ठळक करते.
- जागतिक कला दिनानिमित्त युनेस्को सर्वांना कार्यशाळा, परिषद, वादविवाद, सांस्कृतिक कार्यक्रम आणि सादरीकरणे किंवा प्रदर्शन यासारख्या विविध उपक्रमांमध्ये सहभागी होण्यास प्रोत्साहित करते.
सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी महत्त्वाचे मुद्दे:
- युनेस्कोचे महासंचालक: ऑड्रे अझोले.
7. पोहेला बोशाख (सुबो नोबोबोर्शो) 2021
- जगभरात, बंगाली लोक हा दिवस साजरा करतात. सहसा बंगाली नवीन वर्ष 14 एप्रिल किंवा 15 एप्रिलच्या आसपास येते. यावर्षी हे भारतात 15 एप्रिल रोजी साजरे केले जाते.
- घरांबाहेर सुंदर रांगोळ्या किंवा अल्पोनाने घरांची साफसफाई आणि सजावट करून हा दिवस साजरा केला जातो.
- काही लोक मंदिरांना भेट देतात आणि येत्या वर्षात समृद्धीसाठी प्रार्थना करतात. बंगाली व्यापारी वर्गासाठी आर्थिक वर्षाची सुरुवात करण्याचे संकेतही या दिवशी दिले आहेत. या दिवशी दुकानदार ग्राहकांना आमंत्रित करतात आणि मिठाई आणि कॅलेंडरदेखील वितरित करतात.
- उत्सवाच्या खुणा मोगल राजवटीकडे आणि अकबराच्या कर संकलन सुधारणांच्या घोषणेकडे वळल्या आहेत.
- या दिवशी बांगलादेशात एक उल्लेखनीय कार्यक्रम म्हणजे ढाका विद्यापीठातील ललित कला क्षेत्रातील विद्यार्थी आणि शिक्षकांनी आयोजित केलेला “मंगल शोभजतर” हा कार्यक्रम पहाटे होतो. 2016 मध्ये हा उत्सव संयुक्त राष्ट्रांच्या शैक्षणिक, वैज्ञानिक आणि सांस्कृतिक संघटनेने (युनेस्को) मानवतेचा सांस्कृतिक वारसा म्हणून घोषित केला होता.
सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी महत्त्वाचे मुद्दे:
- बंगालीभाषेत पाहेला या शब्दाचा अर्थ ‘पहिला’ असा होतो आणि बोईशख हा बंगाली दिनदर्शिकेचा पहिला महिना आहे. बंगाली मध्ये बंगालमधील नवीन वर्ष नोबो बोर्शो म्हणून रिफर केले जाते.