महाराष्ट्रातील प्रशासकीय आणि प्रादेशिक विभाग
आपल्या महाराष्ट्र राज्याची स्थापना 1 मे 1960 रोजी झाली. महाराष्ट्रात सुरुवातीला 26 जिल्हे होते. आज काळाच्या ओघात यात वाढ झाली. सध्या महाराष्ट्र राज्यामध्ये 36 जिल्हे अस्तित्वात आहेत. प्रशासकीय हेतूने त्यांची विभागणी सहा महसूली विभागांत आणि आठ शैक्षणिक विभागांत करण्यात आली आहे. या 36 जिल्ह्यांची विभागणी 109 उपविभाग आणि 355 तालुक्यांमध्ये करण्यात आली आहे. राज्यात स्थानिक अथवा जिल्हा स्तरावर नियोजनाच्या सक्षम यंत्रणांची दीर्घ परंपरा आहे. आगामी काळातील MPSC नागरी सेवा परीक्षा 2023, तसेच महाराष्ट्रातील सरळ सेवा जसे कि, तलाठी भरती 2023, कृषी विभाग भरती 2023 व इतर सर्व स्पर्धा परीक्षेच्या दृष्टीने हा महत्वाचा घटक आहे. आज या लेखात आपण महाराष्ट्रातील प्रशासकीय आणि प्रादेशिक विभाग याबद्दल माहिती जसे की महाराष्ट्रातील प्रशाकीय विभाग कोणते आहे. प्रादेशिक विभाग कोणते याबद्दल माहिती दिली आहे.
| महाराष्ट्रातील प्रशासकीय आणि प्रादेशिक विभाग | |
| श्रेणी | अभ्यास साहित्य |
| उपयोगिता | सर्व स्पर्धा परीक्षा |
| विषय | महाराष्ट्राचा भूगोल |
| लेखाचे नाव | महाराष्ट्रातील प्रशासकीय आणि प्रादेशिक विभाग |
प्रशासकीय विभाग म्हणजे काय
प्रादेशिक विभागाच्या प्रशासनाकरिता शासनाने संपूर्ण महाराष्ट्राची काही प्रशासकीय विभागात विभागणी केली आहे. महाराष्ट्र राज्याच्या स्थापनेवेळी चार प्रशासकीय विभाग अस्तित्वात होते. ते म्हणजे कोकण, पुणे, औरंगाबाद आणि नागपूर. सध्या महाराष्ट्राचे 6 प्रशासकीय विभाग आहेत. अमरावती आणि नाशिक हे दोन नविन प्रशासकीय विभाग करण्यात आले.
महाराष्ट्रातील प्रशासकीय विभाग
महाराष्ट्रातील प्रशासकीय विभाग आणि त्यांच्याविषयी माहिती खालील तक्त्यात दिली आहे.
| प्रशासकीय विभाग | क्षेत्रफळ
(चौ.कि.मी.) |
जिल्हे | तालुके | मोठा जिल्हा (चौ. कि.मी.) | लहान जिल्हा (चौ. कि.मी.) |
| कोकण | 30728 | 7 | 50 | रत्नागिरी (8208) | मुंबई शहर (157) |
| नाशिक | 54493 | 5 | 54 | अहमदनगर (17,048) | नंदुरबार (5034) |
| पुणे | 57275 | 5 | 58 | पुणे (15,643) | कोल्हापूर (7685) |
| औरंगाबाद | 64813 | 8 | 76 | बीड (10,693) | हिंगोली (4524) |
| अमरावती | 46027 | 5 | 56 | यवतमाळ (13,552) | वाशीम (5153) |
| नागपूर | 51377 | 6 | 64 | गडचिरोली (14,412) | भंडारा (3895) |
महाराष्ट्रातील प्रशासकीय विभागानुसार जिल्हे
महाराष्ट्रातील प्रशासकीय विभागानुसार जिल्हे खालीलप्रमाणे आहेत.
| प्रशासकीय विभाग | जिल्हे |
|---|---|
| नाशिक | नाशिक, अहमदनगर, जळगाव, धुळे, नंदुरबार |
| औरंगाबाद | औरंगाबाद, जालना, परभणी, हिंगोली, नांदेड, बीड, उस्मानाबाद, लातूर |
| कोकण | मुंबई शहर, मुंबई उपनगर, ठाणे, पालघर, रायगड, रत्नागिरी, सिंधुदुर्ग |
| पुणे | पुणे, सातारा, सांगली, कोल्हापूर, सोलापूर |
| अमरावती | अमरावती, बुलढाणा, अकोला, यवतमाळ, वाशीम |
| नागपुर | नागपूर, वर्धा, भंडारा, गोंदिया, चंद्रपूर, गडचिरोली |
महाराष्ट्रातील प्रशासकीय विभागाबद्दल महत्वाचे मुद्दे
महाराष्ट्रातील प्रशासकीय विभागाबद्दल महत्वाचे मुद्दे खालीलप्रमाणे आहे.
प्रशासकीय विभागाची क्षेत्रफळानुसार क्रमवारी
- औरंगाबाद 64813 (चौ.कि.मी.)
- नाशिक 57493 (चौ.कि.मी.)
- पुणे 57275 (चौ.कि.मी.)
- नागपूर 51377 (चौ.कि.मी.)
- अमरावती 46027 (चौ.कि.मी.)
- कोकण 30728 (चौ.कि.मी.)
क्षेत्रफळानुसार सर्वात मोठे 05 जिल्हे:-
- अहमदनगर: 17048चौ.कि.मी
- पुणे: 15643 चौ.कि.मी
- नाशिक: 15530 चौ.कि.मी
- सोलापूर: 14895 चौ.कि.मी
- गडचिरोली: 14412 चौ.कि.मी
क्षेत्रफळाच्या दृष्टीने सर्वात लहान शेवटचे पाच जिल्हे :-
- मुंबई शहर: 157 चौ.कि.मी
- मुंबई उपनगर: 446 चौ.कि.मी
- भंडारा: 3896 चौ.कि.मी
- ठाणे: 4214 चौ.कि.मी
- हिंगोली: 4524 चौ.कि.मी
प्रादेशिक विभाग म्हणजे काय
महाराष्ट्र हा भौगोलिकदृष्ट्या वेगवेगळ्या विभागांमध्ये विभागला आहे. या विभागांना प्रादेशिक विभाग असे म्हणतात. ते विभाग पुढीलप्रमाणे आहेत:
- कोकण
- पश्चिम महाराष्ट्र
- मराठवाडा
- उत्तर महाराष्ट्र / खानदेश
- विदर्भ
महाराष्ट्रातील प्रादेशिक विभागानुसार जिल्हे
महाराष्ट्रातील प्रादेशिक विभागानुसार जिल्हे खालीलप्रमाणे आहेत.
| प्रादेशिक विभाग | जिल्ह्याची संख्या | जिल्हे |
|---|---|---|
| कोकण | 7 | मुंबई शहर, मुंबई उपनगर, ठाणे, पालघर, रायगड, रत्नागिरी, सिंधुदुर्ग |
| पश्चिम महाराष्ट्र | 7 | पुणे, सातारा, सांगली, कोल्हापूर, सोलापूर, नाशिक, अहमदनगर |
| मराठवाडा | 8 | औरंगाबाद, जालना, परभणी, हिंगोली, नांदेड, बीड, उस्मानाबाद, लातूर |
| उत्तर महाराष्ट्र / खानदेश | 3 | जळगाव, धुळे, नंदुरबार |
| विदर्भ | 11 | नागपूर, वर्धा, भंडारा, गोंदिया, चंद्रपूर, गडचिरोली, अमरावती, बुलढाणा, अकोला, यवतमाळ, वाशीम |
महाराष्ट्रातील नवीन जिल्हे व निर्मिती दिनांक
महाराष्ट्रातील नवीन जिल्हे व निर्मिती दिनांक खालीलप्रमाणे आहे.
| मूळ जिल्हा | नविन जिल्हा | निर्मिती |
| रत्नागिरी | सिंधूदुर्ग | 1 मे 1981 |
| औरंगाबाद | जालना | |
| उस्मनाबाद | लातूर | 15 ऑगस्ट 1982 |
| चंद्रपूर | गडचिरोली | 26 ऑगस्ट 1982 |
| बृहन्मुबई | मुंबई उपनगर | 4 ऑक्टोंबर 1990 |
| अकोला | वाशिम | 1 जुलै 1998 |
| धुळे | नंदुरबार | |
| भंडारा | गोंदिया | 1 मे 1999 |
| हिंगोली | परभणी | |
| ठाणे | पालघर | 1 ऑगस्ट 2014 |
महाराष्ट्रातील सर्वाधिक तालूक्यांची संख्या असणारे जिल्हे:
- नांदेड व यवतमाळ: प्रत्येकी 16 तालुके
- नाशिक, जळगाव, चंद्रपुर, रायगड: प्रत्येकी 15 तालुके
- पुणे, अहमदनगर, नागपूर: प्रत्येकी 14 तालुके
- कोल्हापूर व गडचिरोली: प्रत्येकी 12 तालुके
महाराष्ट्रातील समान नावाचे तालुके असणारे जिल्हे :-
- नांदगाव:नाशिक-अमरावती
- शिरूर: बीड-पुणे
- आष्टी: बीड-वर्धा
- खेड: पुणे-रत्नागिरी
- कळंब: यवतमाळ-उस्मानाबाद
- मालेगाव: नाशिक-वाशिम
- कारंजा: वाशिम-वर्धा
- कर्जत: अहमदनगर-रायगड
- सेलू: परभणी-वर्धा
महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.
MPSC च्या सर्व परीक्षांसाठी अभ्यास साहित्य
तुमच्या अभ्यासाच्या तयारीला गती देण्यासाठी अड्डा247 मराठी सर्व विषयातील महत्वाचे टॉपिक कव्हर करणार आहे. त्याच्या सर्व लिंक तुम्ही खालील तक्त्यात पाहू शकता आणि दररोज यात भर पडणार आहे. त्यामुळे तुम्ही अड्डा247 मराठी च्या अधिकृत वेबसाईट ला किंवा अँप ला भेट देत रहा.
| ताज्या महाराष्ट्र सरकारी नोकरीबद्दल माहितीसाठी | माझी नोकरी 2023 |
| होम पेज | अड्डा 247 मराठी |
| मराठीत चालू घडामोडी | चालु घडामोडी |
अड्डा 247 मराठीचे युट्युब चॅनल
अड्डा 247 मराठी अँप | अड्डा 247 मराठी टेलिग्राम ग्रुप
