Table of Contents
भारतातील महत्त्वाचे तलाव: भारतातील सर्वात मोठ्या तलावांची यादी
भारत विविध संस्कृती आणि विविध स्थलाकृतिक वैशिष्ट्यांचा एक देश आहे. जेव्हा एखाद्या देशाच्या भौतिक वैशिष्ट्यांचा विचार केला जातो तेव्हा एक महत्त्वाचा भाग असणारे तलाव चुकवू शकत नाहीत. तलाव म्हणजे पाण्याचा एक विशाल क्षेत्र ज्याच्या सर्व बाजूंनी जमीन असते. निसर्गात वाहणाऱ्या नद्यांप्रमाणे, तलाव सामान्यत: स्थिर असतात. तापमान, प्रकाश आणि वारा हे तीन मुख्य घटक आहेत जे सरोवराच्या शारीरिक वैशिष्ट्यांवर परिणाम करतात. भारतात बरीच तलाव आहेत परंतु आम्ही फक्त भारतातील महत्त्वाचे तलावाबद्दल माहिती घेणार आहोत. या लेखामध्ये भारतातील सर्वात मोठे तलाव आणि भारतातील अन्य महत्त्वपूर्ण सरोवरांचा समावेश असेल.
भारतातील 10 सर्वात मोठे तलाव:
|
अ. क्र. |
भारतातील सर्वात मोठ्या तलावांची यादी (क्षेत्र घटत्या क्रमाने व्यापलेला) | चौरस किमी | खोल (मी) |
राज्य |
|
1. |
वेम्बनाद तलाव (Vembanad Lake) | 2033 | 12 | केरळ |
|
2. |
चिलिका तलाव (Chilika Lake) | 1165 | 4.2 |
ओडिशा |
| 3. | शिवाजी सागर तलाव (Shivaji Sagar Lake) | 892 | 80 |
महाराष्ट्र |
|
4. |
इंदिरा सागर तलाव (Indira Sagar lake) | 627 | – | मध्य प्रदेश |
| 5. | पांगोंग तलाव (Pangong Lake) | 700 | 100 |
लडाख |
|
6. |
पुलिकट तलाव (Pulicat Lake) | 450 | 10 | आंध्र प्रदेश |
| 7. | सरदार सरोवर तलाव (Sardar Sarovar Lake) | 275 | 140 |
गुजरात, राजस्थान |
|
8. |
नागार्जुन सागर तलाव (Nagarjuna Sagar Lake) | 285 | – | तेलंगणा |
| 9. | लोकटक तलाव (Loktak Lake) | 287 | 4.6 |
मणिपूर |
|
10. |
वूलर तलाव (Wular lake) | 260 | 14 |
जम्मू-काश्मीर |
भारतातील महत्त्वाचे तलाव: संपूर्ण यादी
भारतातील सर्वात मोठ्या तलावांव्यतिरिक्त, इतर महत्त्वाचे तलाव आहेत जे आपल्याला माहित असले पाहिजेत. त्यांच्या अनन्य वैशिष्ट्यांसह बरेच सरोवर सूक्ष्मजीव आणि इतर प्राण्यांना निवासस्थान प्रदान करतात. संपूर्ण यादी पहा:
1) कोल्लेरू तलाव – आंध्र प्रदेश
• भारतातील सर्वात मोठे तलाव.
• कृष्णा आणि गोदावरी डेल्टा दरम्यान स्थित.
• 2002 मध्ये रामसर अधिवेशनाच्या अंतर्गत हे आंतरराष्ट्रीय महत्वचे ओलाळ प्रदेश म्हणून घोषित केले गेले.
2) सांभर तलाव – राजस्थान
• भारतातील सर्वात मोठे अंतर्देशीय मीठ तलाव.
• महाभारतात सांभर तलावाचा उल्लेख राक्षस राजा ब्रिजपर्वाच्या राज्याचा भाग म्हणून केला आहे.
3) पुष्कर तलाव – राजस्थान
• राजस्थानच्या अजमेर जिल्ह्यातील पुष्कर शहरात आहे.
• पुष्कर तलाव हा हिंदूंचा पवित्र तलाव आहे.
• नोव्हेंबरमध्ये कार्तिक पौर्णिमेच्या उत्सवात हजारो यात्रेकरू तलावाच्या पाण्यात स्नानासाठी येतात.
4) लोणार सरोवर- महाराष्ट्र
• उल्कापिंड पृथ्वीवर आदळल्यानंतर लोणार सरोवर 50,000 वर्षांपूर्वी तयार झाले होते.
• अलीकडे, लोणार सरोवराचा रंग रातोरात गुलाबी झाला आणि म्हणून ही बातमी चर्चेत आली होती.
• काही तज्ञ सूचित करतात की गुलाबी रंग कदाचित शैवाल आणि पाण्याच्या पातळीच्या कमी पातळीमुळे असू शकतो.
5) पुलीकेट लेक- आंध्र प्रदेश
• दुसर्‍या क्रमांकाचा वेगाने जाणारा – पाण्याचा तलाव किंवा भारतातील खालचा वाळू
• श्रीहरीकोटा नावाचा मोठा स्पिंडल-आकाराचा अडथळा बेट हा तलाव बंगालच्या उपसागरापासून विभक्त करतो.
• या बेटावर सतीश धवन अंतराळ केंद्र आहे, जे चंद्रयान -१ भारताच्या यशस्वी प्रथम चंद्र अंतराळ मोहिमेचे प्रक्षेपण स्थळ आहे.
6) लोकटक तलाव-मणिपूर
• उत्तर-भारतातील सर्वात मोठे गोड्या पाण्याचे तलाव
• जगातील एकमेव फ्लोटिंग नॅशनल पार्क कीबुल लामजाओ यावर तरंगत आहे, जे संकटात सापडलेल्या संगाई किंवा मणिपूरच्या कपाळ-हरिणांचे शेवटचे नैसर्गिक आश्रयस्थान आहे.
• 1990 मध्ये रामसर कॉन्व्हेन्शनअंतर्गत आंतरराष्ट्रीय पातळीवरील याला वेटलँड म्हणून नामित केले गेले.
7) सस्थमकोट्टा तलाव – केरळ
• केरळमधील गोड्या पाण्याचे सर्वात मोठे तलाव.
• पिण्याच्या वापरासाठी तलावाच्या पाण्याच्या शुद्धतेचे श्रेय कॅव्हबोरस नावाच्या अळ्या मोठ्या संख्येने उपस्थितीला दिले जाते जे तलावाच्या पाण्यात जीवाणू खातात.
8) वेम्बनाद तलाव -केरळ
• भारतातील सर्वात लांब तलाव आणि केरळ राज्यातील सर्वात मोठे तलाव.
• नेहरू ट्रॉफी बोट रेस तलावाच्या एका भागात आयोजित केली जाते.
9) चिलका तलाव-ओडिशा
• हा भारतातील सर्वात मोठा किनारपट्टी आणि जगातील दुसर्‍या क्रमांकाचा तलाव आहे.
• चिलिका तलाव हे भारतीय उपखंडातील प्रवासी पक्ष्यांसाठी सर्वात मोठे हिवाळ्याचे ठिकाण आहे.
• हे पाण्याने भरलेले तटीय तलाव आहे.
10) डाळ तलाव – जम्मू काश्मीर
• डाळ तलाव श्रीनगरमधील एक तलाव आहे आणि ते “काश्मीरच्या किरीटातील रत्न” किंवा “श्रीनगरचे ज्वेल” म्हणून ओळखले जाते.
• आशियातील सर्वात मोठे ट्यूलिप गार्डन डाळ तलावाच्या काठावर आहे.
• डाळ तलावाच्या काठी मोगल गार्डन, शालीमार बाग आणि निशातबाग आहेत.
11) नालेसरोवर लेक- गुजरात
• 1969 मध्ये नालेसरोवर तलाव आणि त्याभोवतालच्या ओलांडलेल्या प्रदेशांना पक्ष्यांचे अभयारण्य घोषित केले गेले.
12) त्सॉम्गो लेक – सिक्कीम
• पूर्वेकडील सिक्कीममधील त्सोंगमो तलाव किंवा चांगगु तलाव.
• हा तलाव म्हणजे गुरु पौर्णिमा उत्सवाचे ठिकाण आहे ज्यामध्ये सिक्कीमचे झाक्रीस तलावाच्या ठिकाणी एकत्र जमतात आणि त्यांना तलावाच्या पाण्याचे बरे करण्याचे गुण मिळविण्यास मदत होते.
13) भीमताल तलाव – उत्तराखंड
• हे कुमाऊंमधील सर्वात मोठे तलाव आहे, ज्याला “भारताचा तलाव जिल्हा” म्हणून ओळखले जाते.
• हे “सी” आकाराचे तलाव आहे.
14) बारापाणी तलाव- मेघालय
• बारापाणी किंवा उमियम तलाव शिलाँगमध्ये आहे.
• 1965 मधील लेकचे उगम उमिअमउमट्रू हायड्रो इलेक्ट्रिक पॉवर प्रोजेक्टमुळे झाले, हा भारताच्या ईशान्येकडील भागातील पहिला जलविद्युत प्रकल्प आहे.
15) नैनीताल तलाव – उत्तराखंड
• मूत्रपिंडाच्या आकाराचे किंवा चंद्रकोरचे आकाराचे.
• नैनीताल जिल्ह्यात वसलेले भारताचे लेक जिल्हा म्हणतात.
16) पेरियार लेक -केराला
• 1095 मध्ये मुल्लापेरियार नदी ओलांडून धरणाच्या बांधकामाद्वारे पेरियार तलाव तयार झाला.
• उल्लेखनीय हत्ती राखीव आणि टायगर रेसिर्व, पेरियार वन्यजीव अभयारण्य पेरियार तलावाच्या काठावर आहे.
17) हुसेन सागर तलाव – तेलंगणा
• हे तलाव हैदराबादमध्ये आहे, इब्राहिम कुलीकुतुब शाह यांच्या कारकिर्दीत, 1562 मध्ये हजरत हुसेन शाह वाली यांनी बांधले होते.
• हैदराबाद आणि सिकंदराबादची जुळी शहरे जोडते.
• हुसेन सागर येथील प्रमुख आकर्षण म्हणजे तलावाच्या मध्यभागी स्थापित ‘जिब्राल्टरच्या रॉक’ वर 16 मीटर उंच, 350 टन अखंड बुद्ध मूर्ती.
18) सलीम अली लेक – महाराष्ट्र
• हे मोठे पक्षीशास्त्रज्ञ, निसर्गशास्त्रज्ञ सलीम अली आणि भारतीय पक्षी म्हणून ओळखले जाणारे नाव नंतर बदलले गेले आहे.
• सलीम अली सरोवर (तलाव) सलीम अली तालाब म्हणून प्रसिद्ध आहे.
19) कंवर तलाव- बिहार
• कंवरताल किंवा कबरताल तलाव आशिया खंडातील सर्वात मोठा गोड्या पाण्यातील ऑक्सबो तलाव आहे.
20) नाकी तलाव – राजस्थान
• ‘नाकी तलाव’ अरवल्ली रेंजमधील माउंट अबूच्या भारतीय हिलस्टेशनमध्ये आहे.
• या पवित्र तलावामध्ये 12 फेब्रुवारी 1948 रोजी महात्मा गांधींच्या अस्थींचे विसर्जन करण्यात आले आणि गांधी घाट बांधण्यात आला.
21) भोजतर तलाव- मध्य प्रदेश
• मध्य प्रदेश, भोपाळच्या राजधानीच्या पश्चिमेला अप्पर लेक म्हणूनही ओळखले जाते.
• आशियातील सर्वात मोठे कृत्रिम तलाव.
22) वूलर तलाव – जम्मू काश्मीर
• भारतातील सर्वात मोठे गोड्या पाण्याचे तलाव.
• लेक बेसिन टेक्टोनिक क्रियांच्या परिणामी तयार झाला होता आणि झेलम नदीने ते दिले आहे.
23) अष्टमुडी तलाव
• केरळमधील कोल्लम जिल्ह्यात हा तलाव आहे.
• रामसर अधिवेशनाच्या अंतर्गत आंतरराष्ट्रीय पातळीवरील महत्व म्हणून नोंद झाली आहे.
24) पुलिकट लेक
• कोरोमंडल किनारपट्टीवरील हे दुसरे सर्वात मोठे पाणलोट पाण्याचे तलाव आहे.
• हे आंध्र प्रदेश आणि तामिळनाडूच्या सीमेवर आहे.
• श्रीहरीकोटाचा बेट हा तलाव बंगालच्या उपसागरापासून वेगळा करतो.
Adda247 मराठी App | Add247Marathi Telegram group
YouTube channel- Adda247 Marathi
केवळ सरावच परीक्षेत चांगले गुण मिळण्यास मदत करू शकतो
आता सगळे अपडेट्स आपल्या Adda-247-मराठी App वर
अँप डाउनलोड करण्यासाठी
मासिक चालू घडामोडी मराठी मध्ये, Download करा
