Constitution Day of India : History, Date & Significance | భారత రాజ్యాంగ దినోత్సవం : చరిత్ర, తేదీ & ప్రాముఖ్యత

రాజ్యాంగ దినోత్సవాన్ని ‘సంవిధాన్ దివస్’ అని కూడా పిలుస్తారు, భారత రాజ్యాంగాన్ని ఆమోదించిన జ్ఞాపకార్థం ప్రతి సంవత్సరం నవంబర్ 26 న మన దేశంలో జరుపుకుంటారు. నవంబర్ 26, 1949న, భారత రాజ్యాంగ సభ భారత రాజ్యాంగాన్ని ఆమోదించింది, ఇది 26 జనవరి 1950 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. సామాజిక న్యాయం మరియు సాధికారత మంత్రిత్వ శాఖ, పౌరులలో రాజ్యాంగ విలువలను పెంపొందించడానికి ప్రతి సంవత్సరం నవంబర్ 26వ తేదీని ‘రాజ్యాంగ దినోత్సవం’గా జరుపుకోవాలని, 19 నవంబర్ 2015న ప్రకటించింది.

Importance of Constitution | భారత రాజ్యాంగ ప్రాముఖ్యత

భారతదేశం మొత్తం ఒకే ఒక పత్రం మీద ఆధారపడి ఉంది i…e… భారత రాజ్యాంగం. ఇందులో ప్రాథమిక రాజకీయ కోడ్, నిర్మాణం, విధానాలు, అధికారాలు మరియు ప్రభుత్వ సంస్థల విధులను గుర్తించే ఫ్రేమ్‌వర్క్‌ను నిర్దేశిస్తుంది మరియు ప్రాథమిక హక్కులు, నిర్దేశక సూత్రాలు మరియు పౌరుల విధులను నిర్దేశిస్తుంది. ఇది ప్రపంచంలోనే అతి పొడవైన లిఖిత జాతీయ రాజ్యాంగం.

Making of the Constitution | రాజ్యాంగ రూపకల్పన 

1934లో ఎంఎన్ రాయ్ తొలిసారిగా రాజ్యాంగ పరిషత్ ఆలోచనను ప్రతిపాదించారు. 1946 క్యాబినెట్ మిషన్ ప్రణాళిక ప్రకారం, రాజ్యాంగ సభ ఏర్పాటుకు ఎన్నికలు జరిగాయి 1946లో క్యాబినెట్ మిషన్ ప్లాన్‌లో భాగంగా ఏర్పాటైన రాజ్యాంగ సభ భారత రాజ్యాంగాన్ని రూపొందించింది. డిసెంబరు 9, 1946న, అసెంబ్లీ మొదటి సారి సమావేశమైంది, దానిలో డాక్టర్ సచ్చిదానంద్ సిన్హాను తాత్కాలిక అధ్యక్షుడిగా ఎన్నుకున్నారు. డిసెంబరు 11, 1946న శాశ్వత ఛైర్మన్‌గా డాక్టర్ రాజేంద్ర ప్రసాద్‌ను అసెంబ్లీ ఎన్నుకుంది.

రాజ్యాంగ రూపకల్పన: భారత రాజ్యాంగం రాజ్యాంగ సభ ద్వారా రూపొందించబడింది. భారత రాజ్యాంగ పరిషత్తు రాజ్యాంగ రూపకల్పనకు సంబంధించిన వివిధ పనులను పరిష్కరించేందుకు మొత్తం 13 కమిటీలను నియమించింది. ఇందులో 8 ప్రధాన కమిటీలు ఉండగా మిగిలినవి మైనర్ కమిటీలు. ప్రధాన కమిటీలు మరియు వాటి అధిపతుల జాబితా క్రింద పేర్కొనబడింది:

• ముసాయిదా కమిటీ – బి. ఆర్. అంబేద్కర్
• యూనియన్ పవర్ కమిటీ – జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ
• యూనియన్ రాజ్యాంగ కమిటీ – జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ
• ప్రావిన్షియల్ రాజ్యాంగ కమిటీ – వల్లభాయ్ పటేల్
• ప్రాథమిక హక్కులు, మైనారిటీలు మరియు గిరిజన మరియు మినహాయించబడిన ప్రాంతాలపై సలహా కమిటీ – వల్లభాయ్ పటేల్.
• విధివిధానాల కమిటీ – రాజేంద్ర ప్రసాద్
• రాష్ట్రాల కమిటీ (రాష్ట్రాలతో చర్చల కమిటీ) – జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ
• స్టీరింగ్ కమిటీ – రాజేంద్ర ప్రసాద్

రాజ్యాంగం యొక్క ప్రాథమిక సంరక్షకులు భారతదేశ ప్రజలు. వారికి సార్వభౌమాధికారం ఉంది మరియు వారి గౌరవార్థం రాజ్యాంగం ఆమోదించబడింది. రాజ్యాంగం పౌరుడికి అధికారాన్ని ఇస్తుంది, కానీ పౌరులు కూడా రాజ్యాంగాన్ని సమర్థించడం ద్వారా, దానికి కట్టుబడి ఉండాలి. కట్టుబడి ఉండడం ద్వారా దాని ప్రాముఖ్యతను పెరుగుతుంది. రాజ్యాంగం ప్రజలందరికీ చెందుతుంది మరియు ప్రత్యేకంగా ఎవరికీ కాదు.

ప్రాథమిక హక్కుల కోసం రాజ్యాంగంలో ఉన్నప్పటికీ, రాజ్యాంగం 1949లో ఆమోదించబడినప్పుడు పౌరులకు ప్రాథమిక విధులకు సంబంధించి ఎలాంటి నిబంధనను పొందుపరచలేదు. ప్రభుత్వం నియమించిన స్వరణ్ సింగ్ కమిటీ సిఫార్సుల మేరకు, రాజ్యాంగంలో 42వ సవరణ ఆమోదించబడింది. 1976, దానికి పౌరుల ప్రాథమిక విధులను జోడించి ప్రతీ వ్యక్తి తన ప్రాథమిక హక్కులను వినియోగించుకునే సమయంలో తన బాధ్యతలను విస్మరించకుండా చర్యలు తీసుకోవాలని కమిటీ సిఫార్సు చేసింది.

ప్రాథమిక విధులు ప్రతి పౌరునికి ఒక విధిగా పనిచేయడానికి ఉద్దేశించబడ్డాయి, రాజ్యాంగం వారికి ప్రాథమిక హక్కులను మంజూరు చేసినప్పటికీ, పౌరులు ప్రజాస్వామ్య ప్రవర్తన మరియు ప్రవర్తన యొక్క కొన్ని ప్రాథమిక నిబంధనలను పాటించాల్సిన అవసరం ఉంది, ఎందుకంటే హక్కులు మరియు విధులు ఒకదానికొకటి సంబంధించినవి.

APPSC/TSPSC Sure shot Selection Group

Indian Constitution Preamble | భారత రాజ్యాంగం – ప్రవేశిక

ప్రవేశిక అనేది ప్రాథమికంగా రాజ్యాంగానికి పరిచయం లేదా ముందుమాట. ఇది రాజ్యాంగం యొక్క సారాంశాన్ని సంగ్రహిస్తుంది. ప్రవేశిక రాజ్యాంగం యొక్క ఆత్మ, ఇది రాజ్యాంగానికి కీలకం, ఇది రాజ్యాంగం యొక్క రత్నాల సమితి అని రాజ్యాంగ కమిటీ సభ్యుడు పండిత ఠాకూర్ దాస్ భార్గవ్ అన్నారు. ప్రవేశిక పండిట్ నెహ్రూ యొక్క ఆబ్జెక్టివ్ రిజల్యూషన్‌పై ఆధారపడింది, దీనిని రాజ్యాంగ సభ ఆమోదించింది. ప్రవేశిక 1976లో 42వ సవరణ ద్వారా సవరించబడింది, దానికి ‘సోషలిస్ట్’, ‘లౌకిక’ మరియు ‘సమగ్రత’ అనే పదాలను జోడించారు.

పీఠిక 4 భాగాలను బహిర్గతం చేస్తుంది :

• రాజ్యాంగం యొక్క అధికారం యొక్క మూలం: రాజ్యాంగం తన అధికారాన్ని భారతదేశ ప్రజల నుండి పొందుతుందని పేర్కొంది.
• భారత రాజ్య స్వభావం: ఇది భారతదేశం సార్వభౌమ, సామ్యవాద, లౌకిక, ప్రజాస్వామ్య మరియు గణతంత్ర రాజ్యమని పేర్కొంది.
• రాజ్యాంగం యొక్క లక్ష్యాలు: ఇది న్యాయం, స్వేచ్ఛ, సమానత్వం మరియు సౌభ్రాతృత్వం వంటి లక్ష్యాలను అందిస్తుంది.
• రాజ్యాంగం ఆమోదించబడిన తేదీ: నవంబర్ 26, 1949.

Salient features of Indian Constitution | భారత రాజ్యాంగం యొక్క ముఖ్య లక్షణాలు

ప్రపంచంలోని అత్యంత మెచ్చుకోదగిన రాజ్యాంగాలలో ఒకటి భారత రాజ్యాంగం. దాని యొక్క కొన్ని ముఖ్యమైన లక్షణాలు క్రింద చర్చించబడ్డాయి:

ఆధునిక రాజ్యాంగం:

రాజ్యాంగ నిర్మాతలు, దేశంలోని సామాజిక, ఆర్థిక, రాజకీయ మరియు సాంస్కృతిక పరిస్థితులకు బాగా సరిపోయే మానవ జ్ఞానం, మేధస్సు, వారసత్వం మరియు నాగరికతలతో కూడిన ప్రపంచంలోని అత్యంత గొప్ప పత్రంగా దీనిని రూపొందించారు. ఏదేమైనా, భారత రాజ్యాంగం ప్రపంచంలోని దేశాల రాజ్యాంగాలకు కార్బన్ కాపీ అని చెప్పడం తప్పు, ఎందుకంటే ఇది అనేక ముఖ్యమైన సూత్రాలు, విధానాలు మరియు ఇతర దేశాల నిబంధనలను తీసుకున్నప్పటికీ చివరికి అది తన స్వంత సామర్థ్యంతో బయటకు వచ్చింది. ఎంచుకోవడానికి, కొత్త దిశలు, పద్ధతులు, సూత్రాలు మరియు నిరంతరం కొత్త రాజ్యాంగ ఆవిష్కరణలను లక్ష్యంగా చేసుకోవడం.

లిఖిత రాజ్యాంగం:

నిజానికి 1949లో భారత రాజ్యాంగం ఆమోదించబడినప్పుడు, ఇది 395 ఆర్టికల్‌లను కలిగి ఉంది, 22 భాగాలు మరియు 9 షెడ్యూల్‌లుగా విభజించబడింది. నేడు 103 సవరణల తర్వాత, ఇది 495 ఆర్టికల్‌లను కలిగి ఉంది, 22 భాగాలు మరియు 12 షెడ్యూల్‌లుగా వర్గీకరించబడింది, ఇది ప్రపంచంలోనే అత్యంత పొడవైన లిఖిత రాజ్యాంగం మరియు ‘ఏనుగు పరిమాణం’ జీవన రాజ్యాంగంగా గుర్తించబడింది.

లౌకిక రాజ్యం:

1976లో, 42వ సవరణను ప్రవేశపెట్టడం ద్వారా సెక్యులర్ అనే పదాన్ని రాజ్యాంగంలో భాగంగా చేశారు. యూనియన్ దేశంలో ఏ ప్రత్యేక మతానికీ ఉన్నతమైన హోదాను ఇవ్వదు. అన్ని మతాలను లక్ష్యంగా చేసుకుని సమానమైన హోదా, అంగీకారం మరియు గౌరవాన్ని పొందాలి, మతపరమైన స్వేచ్ఛకు ఖచ్చితమైన హక్కు ఉంది, ఎలాంటి వివక్ష లేకుండా, దైవపరిపాలనా రాజ్య ఏర్పాటు నిషేధాన్ని నిర్ధారిస్తుంది. దేశంలోని ప్రతి వ్యక్తికి సమానమైన రక్షణ, గౌరవం మరియు రాష్ట్రం నుండి మద్దతుతో తమకు నచ్చిన ఏదైనా మతాన్ని ఆచరించడానికి, ప్రచారం చేయడానికి సమానమైన హక్కు మరియు స్వేచ్ఛ ఉంది.

సంక్షేమ రాజ్యం:

సమాన అవకాశాలు, సంపద పంపిణీ మరియు వీటిని పొందలేని పౌరుల పట్ల బాధ్యతలు వంటి సూత్రాల ఆధారంగా తన పౌరుల ఆర్థిక మరియు సామాజిక సంపదను రక్షించడం మరియు ప్రోత్సహించడం రాష్ట్ర బాధ్యత కలిగిన ప్రభుత్వ వ్యవస్థ. మంచి జీవితాన్ని గడపడానికి సేవలు. సంక్షేమ రాజ్యం యొక్క ఈ భావన రాష్ట్ర విధానం యొక్క ఆదేశిక సూత్రాల ద్వారా మరింత మద్దతునిస్తుంది, ఇది రాష్ట్రానికి ఆర్థిక, రాజకీయ, సామాజిక, సాంస్కృతిక లక్ష్యాలను అందిస్తుంది, రాష్ట్రంపై ఒత్తిడి తెస్తుంది, ప్రతి పౌరునికి దాని గరిష్ట సామాజిక శ్రేయస్సును సాధించడం.

బాధ్యతాయుత ప్రభుత్వం:

రాజ్యాంగం మనకు ప్రజాస్వామ్య మరియు పార్లమెంటరీ పాలనా విధానాన్ని అందిస్తుంది, దీనిలో కేంద్ర మరియు రాష్ట్ర ప్రభుత్వ శ్రేణులు అన్ని విధులను చూసుకుంటాయి, తనిఖీలు మరియు బ్యాలెన్స్‌ల వ్యవస్థ ద్వారా నియంత్రించబడతాయి. రాష్ట్రపతి దేశానికి నామమాత్రపు అధిపతి, రాష్ట్ర అసెంబ్లీకి ఎన్నికైన సభ్యులతో పార్లమెంటు ఉభయ సభలచే నామినేట్ చేయబడతారు. అటువంటి ప్రభుత్వ రూపంలో, ప్రధాన మంత్రి మంత్రుల మండలికి అధిపతిగా ఉండి, తన ప్రభుత్వ చర్యలను చూసుకోవడానికి బాధ్యత వహిస్తారు.

 ప్రాథమిక హక్కులు:

ప్రాథమిక హక్కులు రాజ్యాంగం ద్వారా హామీ ఇవ్వబడ్డాయి, రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 12 నుండి 35 వరకు నిర్దేశించబడిన పార్ట్ III. వీటిలో సమానత్వ హక్కు, స్వేచ్ఛ హక్కు, మత స్వేచ్ఛ, దోపిడీకి వ్యతిరేకంగా హక్కులు, విద్యా మరియు సాంస్కృతిక హక్కు మరియు రాజ్యాంగ హక్కు ఉన్నాయి. నివారణలు. ఇవి ముఖ్యమైన హక్కులు, దీని ఫలితంగా ఏ చట్టం, నియమం, ఆర్డర్ లేదా ఏవైనా సవరణలు ఈ హక్కులకు అంతరాయం కలిగించవు లేదా తీసివేయలేవు, లేకుంటే అవి రాజ్యాంగ విరుద్ధమైనవిగా ప్రకటించబడతాయి. దాని అమలు కోసం ప్రజలు తమ హక్కులను ఉల్లంఘిస్తే న్యాయస్థానాన్ని కూడా ఆశ్రయించవచ్చు.

మైనారిటీలు మరియు వెనుకబడిన తరగతులు:

భారతీయ సమాజంలో అనేక కులాలు, తరగతులు, మతాలు, భాషలు, సంస్కృతులు ఉన్నాయి, వివిధ వర్గాల ప్రజలను కలిగి ఉంటాయి, ఇవి జీవితంలోని వివిధ రంగాలలో ఇతరులకన్నా బలహీనంగా ఉన్నాయి. కాబట్టి, మైనారిటీలలో భద్రత, భద్రత మరియు ఆనందం యొక్క భావాన్ని ప్రోత్సహించడానికి మరియు వెనుకబడిన తరగతులను సమాజంలో సమానంగా ముంచడం ద్వారా వారి జీవన స్థితిగతులను మెరుగుపరచడానికి, రాజ్యాంగం అనేక ఉదారవాద పథకాలు మరియు రిజర్వేషన్ల కోసం నిబంధనలను అందిస్తుంది.

ఎన్నికలు:

భారతదేశం వయోజన ఓటు హక్కు అనే భావనను అవలంబించింది, దీని ప్రకారం ప్రతి పౌరుడు, 18 సంవత్సరాలు నిండిన ఓటు హక్కును కలిగి ఉంటాడు, ఇది ఎలాంటి వివక్షకు గురికాదు. ఈ భావన ప్రకారం, పౌరులకు ఓటు వేయడానికి అవసరమైన విద్యార్హతలు అవసరం లేదు మరియు జనాభాలో పెద్ద భాగం కూడా ఓటు వేయవచ్చు, అక్కడ వారు విద్యావంతులు కాకపోవచ్చు, కానీ ఇప్పటికీ, వారి అవసరాలు మరియు అవసరాల గురించి ప్రాథమిక జ్ఞానం కలిగి ఉండవచ్చు మరియు కాబట్టి వారు తమ ప్రతినిధులను తెలివిగా ఎంపిక చేసుకోవచ్చు.

 అత్యున్నతమైన న్యాయవ్యవస్థ:

రాజ్యాంగం న్యాయవ్యవస్థను లెజిస్లేచర్ మరియు ఎగ్జిక్యూటివ్ నుండి స్వతంత్రంగా ఉంచింది. న్యాయమూర్తులు ప్రభుత్వంలోని ఇతర అవయవాల ద్వారా ఎలాంటి చొరబాట్లకు గురికాకుండా ఉంటారు, తద్వారా న్యాయమూర్తులు తమ నిర్ణయాలను నిర్భయంగా, అనుకూలత లేకుండా స్వతంత్రంగా ఇవ్వగలరు. అధికార విభజన భావన ఈ స్వాతంత్ర్యాన్ని నిలుపుతుంది, దీనికి న్యాయ సమీక్ష అధికారం కూడా ఉంది, ఇది చట్టసభ ఆమోదించిన ఏదైనా చట్టం, నియమం లేదా ఉత్తర్వు మరియు కార్యనిర్వాహక పనితీరు విరుద్ధమని తేలితే దానిని శూన్యంగా పేర్కొనే అధికారాన్ని న్యాయస్థానాలకు అందిస్తుంది. రాజ్యాంగంలోని ఏదైనా నిబంధన. న్యాయవ్యవస్థకు ప్రభుత్వ ప్రక్రియలను పర్యవేక్షించడం, ఫెడరలిజానికి సంతులనం యొక్క చక్రం వలె వ్యవహరించడం వంటి అనేక ఇతర పనులు ఉన్నాయి, కాబట్టి, న్యాయవ్యవస్థ యొక్క ఆధిపత్యాన్ని హైలైట్ చేస్తుంది.

సమాఖ్య రాజ్యాంగం:

భారతదేశం సమాఖ్య రకం రాజ్యాంగాన్ని కలిగి ఉంది, ద్వంద్వ రాజకీయాన్ని ఏర్పాటు చేస్తుంది, రెండు-స్థాయి ప్రభుత్వాన్ని కలిగి ఉంది. ప్రభుత్వం యొక్క అన్ని అధికారాలు, విధులు మరియు విధులు ఇతరుల పనితీరులో జోక్యం చేసుకోకుండా కేంద్ర మరియు రాష్ట్ర స్థాయిల మధ్య విభజించబడ్డాయి. రాజ్యాంగంలోని షెడ్యూల్ 7 మరియు ఆర్టికల్ 246 మూడు జాబితాలు, యూనియన్, స్టేట్ మరియు కాన్కరెంట్ లిస్ట్ గురించి మాట్లాడుతుంది, ఇవి చట్టాలను రూపొందించాల్సిన వివిధ విషయాలను పేర్కొంటాయి. భారతదేశ సమాఖ్యవాదం అనేది సరళత మరియు సంక్లిష్టత యొక్క ఏకైక సమ్మేళనం, ఒకే పౌరసత్వం అనే భావనను కలిగి ఉంది మరియు ప్రాథమిక నిర్మాణంలో కూడా భాగమైంది.

Constitution of India FAQs | భారత రాజ్యాంగం – తరచుగా అడిగే ప్రశ్నలు

ప్ర. భారత రాజ్యాంగ పితామహుడు ఎవరు?
జ. డాక్టర్ భీమ్‌రావ్ రామ్‌జీ అంబేద్కర్‌ను భారత రాజ్యాంగ పితామహుడిగా పిలుస్తారు.

ప్ర. భారత రాజ్యాంగం యొక్క ఆత్మ అని దేనిని పిలుస్తారు?
జ. పీఠికను భారత రాజ్యాంగం యొక్క ఆత్మ అని పిలుస్తారు.

మరింత చదవండి: