భారత రాజ్యాంగంలోని 7వ షెడ్యూల్ కేంద్ర ప్రభుత్వం మరియు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల మధ్య అధికారాల విభజనకు సంబంధించినది. ఇది కేంద్రం మరియు రాష్ట్రం మధ్య సంబంధాలను నియంత్రించే ముఖ్యమైన నిబంధన. ఇది భారత రాజ్యాంగంలోని 12 షెడ్యూల్‌లలో భాగం. యూనియన్ మరియు రాష్ట్రాల మధ్య అధికారాల విభజన ఏడవ షెడ్యూల్లో పేర్కొన్న మూడు రకాల జాబితాల క్రింద జరుగుతుంది – కేంద్ర జాబితా (జాబితా I), రాష్ట్ర జాబితా (జాబితా II), మరియు ఉమ్మడి జాబితా (జాబితా III).
రాజ్యాంగం అమలులోకి వచ్చినప్పటి నుండి, భారత రాజ్యాంగంలోని ఏడవ షెడ్యూల్లో మార్పులు చేయడానికి 6వ రాజ్యాంగ సవరణ చట్టం, 46వ రాజ్యాంగ సవరణ చట్టం మొదలైన అనేక రాజ్యాంగ సవరణ చట్టాలు ఆమోదించబడ్డాయి. APPSC, TSPSC గ్రూప్స్ మరియు ఇతర పోటీ పరీక్షల కోసం ఏడవ షెడ్యూల్ అత్యంత ముఖ్యమైన అంశాలలో ఒకటి.
పాలిటీ స్టడీ మెటీరియల్ తెలుగులో
ఏడవ షెడ్యూల్ మరియు ఆర్టికల్ 246
భారత రాజ్యాంగం, దేశాన్ని పరిపాలించే అత్యున్నత చట్టం, కేంద్రం మరియు రాష్ట్ర మధ్య అధికారాల విభజనతో వ్యవహరించే అనేక ఆర్టికల్‌లను కలిగి ఉంటుంది. భారత రాజ్యాంగంలోని ఏడవ షెడ్యూల్ యూనియన్ & రాష్ట్రాల మధ్య అధికారాలు మరియు విధుల కేటాయింపును నిర్దేశిస్తుంది.
భారత రాజ్యాంగంలోని 7వ షెడ్యూల్లో ఉన్న ఆర్టికల్ 246 అటువంటి ఆర్టికల్‌లో ఒకటి. ఈ ఆర్టికల్ క్రింద, యూనియన్ మరియు రాష్ట్రం యొక్క శాసన అధికారాలు వేరు చేయబడ్డాయి. భారత రాజ్యాంగంలోని ఏడవ షెడ్యూల్లో 59 అంశాల (వాస్తవానికి 66) అంశాల రాష్ట్ర జాబితా ఉంది.
భారత రాజ్యాంగంలోని ఏడవ షెడ్యూల్‌ను సవరించడానికి, పార్లమెంటులో ప్రత్యేక మెజారిటీ మరియు సాధారణ మెజారిటీతో సగం రాష్ట్ర శాసనసభల ఆమోదం అవసరం.
APPSC/TSPSC Sure shot Selection Group
7వ షెడ్యూల్లోని జాబితాలు
ఆర్టికల్ 246 పార్లమెంటు మరియు రాష్ట్ర శాసనసభ రూపొందించిన చట్టాల విషయాలను మూడు జాబితాల క్రింద విభజిస్తుంది. అవి
- జాబితా I – కేంద్ర జాబితా
- జాబితా II – రాష్ట్ర జాబితా
- జాబితా III – ఉమ్మడి జాబితా
కేంద్ర జాబితా, రాష్ట్ర జాబితా & ఉమ్మడి జాబితా యొక్క ముఖ్య లక్షణాలు క్రింద వివరంగా చర్చించబడ్డాయి
జాబితా I: కేంద్ర జాబితా
- కేంద్ర జాబితాలో జాతీయ ప్రాముఖ్యత ఉన్న అంశాలు ఉన్నాయి. ఇందులో మొదట 97 అంశాలు ఉన్నాయి. ఇప్పుడు ఇందులో 100 అంశాలు ఉన్నాయి
- భారత రాజ్యాంగంలోని కేంద్ర జాబితాలో పేర్కొన్న అంశాలకు సంబంధించి కేంద్ర ప్రభుత్వం మాత్రమే చట్టాలను రూపొందించగలదు.
- కేంద్ర జాబితా రాష్ట్ర జాబితా కంటే ఎక్కువ సబ్జెక్టులను కలిగి ఉన్నందున బలమైన కేంద్రాన్ని సూచిస్తుంది
- దేశానికి ముఖ్యమైన అన్ని సమస్యలు/విషయాలు మరియు దేశవ్యాప్తంగా ఏకరూప చట్టం అవసరమయ్యేవి కేంద్ర జాబితాలో చేర్చబడ్డాయి
- జాతీయ ప్రాముఖ్యత కలిగిన అంశాలు కేంద్ర జాబితాలో చేర్చబడ్డాయి. ఇది “భారతదేశం యొక్క రక్షణ మరియు దానిలోని ప్రతి భాగం రక్షణ కోసం సన్నద్ధతతో సహా మరియు యుద్ధ సమయాల్లో దాని ప్రాసిక్యూషన్‌కు మరియు దాని ముగింపు తర్వాత సమర్థవంతమైన నిర్వీర్యానికి అనుకూలంగా ఉండే అన్ని చర్యలు” అని పేర్కొంది.
- 88వ సవరణ కేంద్ర జాబితాలో ‘సేవలపై పన్నులు’ అనే కొత్త అంశాన్ని చేర్చింది.
- కేంద్ర జాబితాలోని అంశాలకు సంబంధించి సుప్రీంకోర్టు అధికార పరిధి మరియు అధికారాలను పార్లమెంటు విస్తరించవచ్చు
రాజ్యాంగంలో ముఖ్యమైన షెడ్యూళ్ళు, ప్రాధమిక హక్కులు, విధులు
యూనియన్ జాబితా కింద ముఖ్యమైన అంశాలు
- భారత రక్షణ రంగం
- భారత నౌకాదళం, మిలిటరీ, వైమానిక దళం మరియు యూనియన్ యొక్క ఏదైనా ఇతర సాయుధ దళాలు
- ఆయుధాలు, తుపాకీలు, మందుగుండు సామగ్రి మరియు పేలుడు పదార్థాలు
- దాని ఉత్పత్తికి అవసరమైన అణు శక్తి మరియు ఖనిజ వనరులు
- విదేశీ వ్యవహారాలు మరియు అంతర్జాతీయ సంబంధాలు
- సెంట్రల్ బ్యూరో ఆఫ్ ఇంటెలిజెన్స్ అండ్ ఇన్వెస్టిగేషన్
- ఐక్యరాజ్యసమితి సంస్థ
- యుద్ధం మరియు శాంతి
- పౌరసత్వం, సహజత్వం మరియు విదేశీయులు
- రైల్వేలు
- లోతట్టు జలమార్గాలలో షిప్పింగ్ మరియు నావిగేషన్
- పోస్ట్‌లు మరియు టెలిగ్రాఫ్‌లు; టెలిఫోన్‌లు, వైర్‌లెస్, ప్రసారాలు మరియు ఇతర రకాల కమ్యూనికేషన్‌లు
- కరెన్సీ, నాణేలు, చట్టబద్ధమైన టెండర్ మరియు విదేశీ మారకం
- అంతర్ రాష్ట్ర వాణిజ్యం మరియు వాణిజ్యం
- జనాభా గణన
- యూనియన్ మరియు రాష్ట్రాల ఖాతాల ఆడిట్
- పార్లమెంటుకు, రాష్ట్రాల శాసనసభలకు మరియు రాష్ట్రపతి మరియు ఉపరాష్ట్రపతి కార్యాలయాలకు మరియు ఎన్నికల సంఘానికి కూడా ఎన్నికలు
- బ్యాంకింగ్ మరియు బీమా
జాబితా II: రాష్ట్ర జాబితా
- రాష్ట్ర జాబితా రాష్ట్ర మరియు స్థానిక ప్రాముఖ్యత కలిగిన విషయాలను కలిగి ఉంటుంది.
- భారత రాజ్యాంగంలోని ఏడవ షెడ్యూల్లోని రాష్ట్ర జాబితా సంబంధిత రాష్ట్ర శాసనసభకు మాత్రమే చట్టాలు చేసే అధికారం ఉన్న అంశాలను కలిగి ఉంటుంది.
- వాస్తవానికి, రాష్ట్ర జాబితాలో 66 అంశాలు ఉన్నాయి. అయితే, 42వ రాజ్యాంగ సవరణ చట్టం 1976లో, ఐదు అంశాలు రాష్ట్ర జాబితా నుండి ఉమ్మడి జాబితాకు బదిలీ చేయబడ్డాయి. అవి,
- చదువు
- బరువులు మరియు కొలతలు
- అడవులు
- న్యాయ నిర్వహణ
- అడవి జంతువులు మరియు పక్షుల రక్షణ
- ప్రస్తుతం రాష్ట్ర జాబితాలో 61 అంశాలు మాత్రమే ఉన్నాయి. ప్రాంతీయ మరియు స్థానిక ప్రాముఖ్యతకు సంబంధించిన అంశాలు రాష్ట్ర జాబితాకు జోడించబడ్డాయి.
రాష్ట్ర జాబితా క్రింద జాబితా చేయబడిన ముఖ్యమైన విషయాలు
- పబ్లిక్ ఆర్డర్, ఏదైనా నౌకాదళం, మిలిటరీ లేదా వైమానిక దళం లేదా యూనియన్ యొక్క ఏదైనా ఇతర సాయుధ దళం లేదా యూనియన్ నియంత్రణకు లోబడి ఉన్న ఏదైనా ఇతర దళం యొక్క ఉపయోగం మినహాయించి.
- రైల్వే మరియు గ్రామ పోలీసులతో సహా పోలీసులు
- ప్రజారోగ్యం మరియు పారిశుధ్యం; ఆసుపత్రులు మరియు డిస్పెన్సరీలు.
- వికలాంగులకు మరియు నిరుద్యోగులకు ఉపశమనం
- లైబ్రరీలు, మ్యూజియంలు మరియు ఇతర సారూప్య సంస్థలు రాష్ట్రంచే నియంత్రించబడతాయి లేదా నిధులు సమకూరుస్తాయి.
- వ్యవసాయం
- సంబంధిత హైకోర్టు అధికారులు మరియు సేవకులు
- స్థానిక ప్రభుత్వము
- మత్స్య సంపద
- రాష్ట్ర శాసనసభ ఎన్నికలు
- రాష్ట్ర ప్రజా రుణం
- వ్యవసాయ ఆదాయంపై పన్నులు
- భూములు మరియు భవనాలపై పన్నులు
- టోల్‌లు
- సంబంధిత రాష్ట్రంలోని అన్ని కోర్టుల అధికార పరిధి మరియు అధికారాలు
- 7వ షెడ్యూల్ ప్రకారం, ‘పోలీస్’ మరియు ‘పబ్లిక్ ఆర్డర్’ రాజ్యాంగం ప్రకారం రాష్ట్ర అంశాలు, మరియు భారత రాజ్యాంగంలోని 7వ షెడ్యూల్ ప్రకారం పోలీసులు రాజ్యాంగంలో పేర్కొనబడ్డారు.
- భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 249 జాతీయ ప్రయోజనాల దృష్ట్యా రాష్ట్ర జాబితాలోని అంశాలపై చట్టాలను ఆమోదించడానికి పార్లమెంటును అనుమతిస్తుంది. అయితే, ఇది క్రింది షరతులలో మాత్రమే చెల్లుతుంది,
- రాజ్యసభ తీర్మానాన్ని ఆమోదించినప్పుడే రాష్ట్ర జాబితా విషయాలపై పార్లమెంటు చట్టం చేయగలదు.
- రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 250 ప్రకారం, జాతీయ అత్యవసర పరిస్థితి ఏర్పడినప్పుడు అటువంటి చట్టాలను రూపొందించే అధికారం పార్లమెంటుకు ఉంది.
- రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ రాష్ట్రాలు నిర్దిష్ట విషయాలపై చట్టాలను రూపొందించమని పార్లమెంటును అభ్యర్థిస్తూ తీర్మానాన్ని ఆమోదించినప్పుడు రాష్ట్ర-జాబితా విషయాలపై కూడా ఇది చట్టాలను చేస్తుంది.
జాబితా III: ఉమ్మడి జాబితా
- ఉమ్మడి జాబితాలో కేంద్ర ప్రభుత్వం మరియు రాష్ట్ర ప్రభుత్వం రెండింటికీ ఉమ్మడి ఆసక్తి ఉన్న అంశాలు ఉన్నాయి
- ఈ జాబితాలో పేర్కొన్న విషయాలపై కేంద్ర మరియు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు రెండూ చట్టాలు చేయవచ్చు. వారి చట్టాలు ఒకదానికొకటి విరుద్ధంగా ఉంటే, కేంద్ర ప్రభుత్వం చేసిన చట్టం ప్రబలంగా ఉంటుంది.
- రాజ్యాంగ నిర్మాతలు ఆస్ట్రేలియా రాజ్యాంగం నుండి ఉమ్మడి జాబితా భావనను స్వీకరించారు.
- వాస్తవానికి ఉమ్మడి జాబితాలో 47 అంశాలు ఉన్నాయి. 1976లో, ఐదు అంశాలు రాష్ట్ర జాబితా నుండి ఉమ్మడి జాబితాకు బదిలీ చేయబడ్డాయి, తద్వారా ఉమ్మడి జాబితాలోని సబ్జెక్టుల సంఖ్య 52కి పెరిగింది.
- ఈ సబ్జెక్ట్‌లు జాతీయ ప్రాముఖ్యత లేదా స్థానిక ప్రాముఖ్యత లేనివి కావున సర్కారియా కమిషన్ ఉమ్మడి జాబితాను రాజ్యాంగంలోని గ్రే ఏరియా అని పిలిచింది.
ఉమ్మడి జాబితా కింద ముఖ్యమైన అంశాలు
- క్రిమినల్ చట్టం మరియు క్రిమినల్ కోడ్ విధానం
- రాష్ట్ర భద్రత, పబ్లిక్ ఆర్డర్ నిర్వహణ లేదా సమాజానికి అవసరమైన సామాగ్రి మరియు సేవల నిర్వహణకు సంబంధించిన కారణాలతో ప్రివెంటివ్ నిర్బంధం; అటువంటి నిర్బంధానికి గురైన వ్యక్తులు.
- వ్యవసాయ భూమి కాకుండా ఇతర ఆస్తి బదిలీ; దస్తావేజులు మరియు పత్రాల నమోదు
- దివాలా
- ట్రస్ట్ మరియు ట్రస్టీలు
- నిర్వాహకులు-జనరల్ మరియు అధికారిక ధర్మకర్తలు
- జంతువుల పట్ల క్రూరత్వాన్ని నిరోధించడం
- ఈ రాజ్యాంగం, పరిమితి మరియు మధ్యవర్తిత్వం ప్రారంభంలో సివిల్ ప్రొసీజర్ కోడ్‌లో చేర్చబడిన అన్ని విషయాలతో సహా పౌర విధానం.
- ఆర్థిక మరియు సామాజిక ప్రణాళిక
- ధర నియంత్రణ
- కార్మిక సంఘాలు, పారిశ్రామిక మరియు కార్మిక వివాదాలు
- న్యాయ, వైద్య మరియు ఇతర వృత్తులు
- పురావస్తు ప్రదేశాలు
భారత రాజ్యాంగంలోని షెడ్యూల్ 7 ప్రకారం అవశేష అధికారాలు
- పైన పేర్కొన్న మూడు జాబితాలలో దేనిలోనూ రాని అంశాలు లేదా రాజ్యాంగం రూపొందించిన తర్వాత వచ్చిన సబ్జెక్టుల గురించి, మన రాజ్యాంగం ప్రకారం ఈ ‘అవశేషాల’ సబ్జెక్టుపై చట్టబద్ధం చేసే అధికారం కేంద్ర ప్రభుత్వానికి ఉంది.
- అవశేష అధికారాలు రాష్ట్ర జాబితా లేదా ఉమ్మడి జాబితాలో పేర్కొనబడని విషయాలపై అధికార పరిధిని అమలు చేయడాన్ని సూచిస్తాయి. సైబర్ చట్టాలు, ఇన్ఫర్మేషన్ టెక్నాలజీ మొదలైన అంశాలు మిగిలిన జాబితాలో చేర్చబడ్డాయి.
- కేవలం అంశాలను కేంద్ర ప్రభుత్వం నిర్వహిస్తుంది మరియు ఆర్టికల్ 248 ప్రకారం, అటువంటి విషయాలను నిర్ణయించడానికి పార్లమెంటు తన అధికారాన్ని వినియోగించుకోవచ్చు.
భారత రాజ్యాంగం లోని ముఖ్య సవరణలు
| మరింత చదవండి: |
|
| తాజా ఉద్యోగ ప్రకటనలు | ఇక్కడ క్లిక్ చేయండి |
| ఉచిత స్టడీ మెటీరియల్ (APPSC, TSPSC) | ఇక్కడ క్లిక్ చేయండి |
| ఉచిత మాక్ టెస్టులు | ఇక్కడ క్లిక్ చేయండి |
