భారతదేశంలో నీటి వనరుల పంపిణీ మరియు వినియోగం

భారతదేశంలో నీటి వనరుల పంపిణీ మరియు వినియోగం

జలశక్తి మంత్రిత్వ శాఖ మొట్టమొదటిసారిగా నీటి వనరుల గణనను విడుదల చేసింది,  ఈ గణాంకాల ప్రకారం భారతదేశంలో అత్యధిక నీటి వనరులను కలిగి ఉన్న పశ్చిమ బెంగాల్‌లోఉన్నాయి మరియు  సిక్కింలో అత్యల్ప నీటి వనరులు ఉన్నాయని వెల్లడించింది. జల్ శక్తి మంత్రిత్వ శాఖ ప్రారంభించిన నీటిపారుదల గణన పథకం కింద 6వ మైనర్ ఇరిగేషన్ సెన్సస్‌కు అనుగుణంగా ఈ  నీటిపారుదల గణన నిర్వహించబడింది.

నీటి వనరుల నిర్వచనం

• నీటిపారుదల, పరిశ్రమలు, చేపల పెంపకం, గృహ వినియోగం, వినోదం, మతపరమైన కార్యకలాపాలు మరియు భూగర్భజల పునరుద్ధరణ వంటి వివిధ ప్రయోజనాల కోసం నీటిని నిల్వ చేయడానికి ఉపయోగించే ఏదైనా సహజమైన లేదా మానవ నిర్మిత నిర్మాణాన్ని నీటి వనరులగా నిర్వచించవచ్చు.
• కరుగుతున్న మంచు, ప్రవాహాలు, వర్షం లేదా నివాస లేదా ఇతర ప్రాంతాల నుండి నీటి పారుదల నుండి నీటిని సేకరించి నిల్వ చేసే ఏదైనా నిర్మాణం లేదా ప్రవాహం, కుళాయి లేదా నది నుండి మళ్లించిన నీటిని నిల్వ చేయడం కూడా నీటి వనరుగా పరిగణించబడుతుంది.

నీటి వనరుల వర్గాలు

• కొలనులు  59.5%
• చెరువులు 15.7%
• రిజర్వాయర్లు 12.1%
• పెర్కోలేషన్ ట్యాంకులు మరియు చెక్ డ్యాంలు వంటి నీటి సంరక్షణ ప్రాజెక్టులు 9.3%
•  సరస్సులు0.9%
• ఇతర రకాలు 2.5%

నీటి వనరుల వినియోగం

చేపల పెంపకానికి (55%), నీటిపారుదల, భూగర్భజలాల పునరుద్ధరణ మరియు గృహ మరియు తాగునీటి అవసరాలకు నీటిని అందించడం వంటి వాటి తదుపరి ఉపయోగాలతో 55 % మెజారిటీ నీటి వనరులు వినియోగిస్తున్నారు.

• సాధారణంగా, తూర్పు మరియు ఈశాన్య రాష్ట్రాలు చేపల పెంపకానికి చాలా నీటి వనరులను ఉపయోగిస్తాయి.
• గుజరాత్, తెలంగాణ, కర్ణాటక మరియు జార్ఖండ్‌లలో 50% పైగా నీటి వనరులను నీటిపారుదల కొరకు ఉపయోగిస్తారు.
• మణిపూర్ మరియు హిమాచల్ ప్రదేశ్‌లలో, 50% కంటే ఎక్కువ నీటి వనరులను మద్యపానం కోసం ఉపయోగిస్తారు. అన్ని రాష్ట్రాల్లో పారిశ్రామిక వినియోగం తక్కువగా ఉంది.

APPSC/TSPSC Sure Shot Selection Group

నీటి వనరులు పంపిణీ

దాదాపు 97.1% నీటి వనరులను గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో చూడవచ్చు,  2.9% మాత్రమే పట్టణ ప్రాంతాల్లో ఉన్నాయి. వీటిలో, 83.7% ఉపయోగంలో ఉన్నాయి, మిగిలినవి నిర్మాణం, సిల్టేషన్, కోలుకోలేని నష్టం మరియు పారిశ్రామిక వ్యర్థాలు వంటి కారణాల వల్ల ఉపయోగించడం లేదు

యాజమాన్యం: మొత్తం నీటి వనరులలో, 55.2% ప్రైవేట్ యాజమాన్యం మరియు మిగిలినవి పబ్లిక్ యాజమాన్యంలో ఉన్నాయి.

రాష్ట్రాల వారీగా వాడుక విధానం

• 50% నీటి వనరులను అరుణాచల్ ప్రదేశ్, సిక్కిం, త్రిపుర, మిజోరాం, నాగాలాండ్, మేఘాలయ, అస్సాం మరియు తూర్పు రాష్ట్రాలు పశ్చిమ బెంగాల్ మరియు ఒడిశాలో చేపల పెంపకానికి ఉపయోగిస్తారు.
• గుజరాత్, తెలంగాణ, కర్ణాటక మరియు జార్ఖండ్‌లలో 50% పైగా నీటి వనరులను నీటిపారుదల కొరకు ఉపయోగిస్తారు.
• మణిపూర్ మరియు హిమాచల్ ప్రదేశ్‌లలో 50% కంటే ఎక్కువ మద్యపానం కోసం ఉపయోగిస్తారు.
  సిక్కింలోని 10% పైగా నీటి వనరులను వినోద ప్రయోజనాల కోసం ఉపయోగిస్తారు.
• ఉత్తరాఖండ్, పంజాబ్ మరియు మహారాష్ట్రలోని 50% పైగా నీటి వనరులను భూగర్భ జలాల పునరుత్పత్తి  కోసం ఉపయోగిస్తున్నారు.
• అన్ని రాష్ట్రాల్లో నీటి వనరుల పారిశ్రామిక వినియోగం చాలా తక్కువగా ఉంది.

మొట్టమొదటి నీటి గణన: ముఖ్య వివరాలు

• జల్ శక్తి మంత్రిత్వ శాఖ విడుదల చేసిన నీటి వనరుల గణన  ప్రకారం 7.47 లక్షల నీటి వనరులతో పశ్చిమ బెంగాల్ భారతదేశంలో అత్యధిక నీటి వనరులను కలిగి ఉంది.
• సిక్కింలో అత్యల్ప నీటి వనరులు ఉన్నాయి, కేవలం 134 మాత్రమే ఉన్నాయి.
• దేశంలోని 24.24 లక్షల నీటి వనరులలో 97.1 శాతం లేదా 23.55 లక్షలు గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో ఉన్నాయి మరియు 2.9 శాతం లేదా 69,485 మాత్రమే పట్టణ ప్రాంతాల్లో ఉన్నాయి.
• చెరువులు 59.5 శాతం నీటి వనరులను కలిగి ఉన్నాయి, తరువాత ట్యాంకులు (15.7 శాతం), రిజర్వాయర్లు (12.1 శాతం), నీటి సంరక్షణ పథకాలు/పెర్కోలేషన్ ట్యాంకులు/చెక్ డ్యామ్‌లు (9.3 శాతం), సరస్సులు (0.9 శాతం) మరియు ఇతరులు (2.5 శాతం) .
• జనాభా లెక్కల ప్రకారం ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో అత్యధిక చెరువులు ఉండగా, తమిళనాడులో అత్యధిక సరస్సులు ఉన్నాయి.
• జనాభా లెక్కల ప్రకారం నీటి సంరక్షణ పథకాలను అమలు చేయడంలో మహారాష్ట్ర అగ్రగామిగా ఉంది.
• 83.7 శాతం నీటి వనరులు పిసికల్చర్, నీటిపారుదల, భూగర్భజలాల రీఛార్జ్ మరియు గృహ/తాగు అవసరాల కోసం ఉపయోగించబడుతున్నాయి.
• 55.2 శాతం నీటి వనరులు ప్రైవేట్ సంస్థల యాజమాన్యంలో ఉండగా, 44.8 శాతం ప్రభుత్వ యాజమాన్యం పరిధిలో ఉన్నాయి.
• జనాభా గణనలో మొదటిసారిగా నీటి వనరుల ఆక్రమణలపై సమాచారాన్ని సేకరించారు, ఇందులో 1.6 శాతం నీటి వనరులు ఆక్రమణకు గురయ్యాయని, గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో 95.4 శాతం, పట్టణ ప్రాంతాల్లో 4.6 శాతం ఉన్నట్లు వెల్లడైంది.

ఆక్రమణ

•  మొత్తం 24,24,540 నీటి వనరులలో, 1.6% (38,496) నీటి వనరులు ఆక్రమణకు గురైనట్లు నివేదించబడింది. ఆక్రమణకు గురైన నీటి వనరులలో ఎక్కువ భాగం చెరువుల తరువాత ట్యాంకులు.
•  నీటి వినియోగదారుల సంఘాలు (WUA) ఆక్రమణలను నిరోధించడంలో చాలా వరకు సహాయపడింది.

మరింత చదవండి: 

Sharing is caring!