Table of Contents
Telangana History Kakatiyulu | తెలంగాణ చరిత్ర – కాకతీయులు Pdf :
తెలంగాణ లో అత్యంత ముఖ్యమైన మరియు ప్రతిష్టాత్మకమైన పరీక్షలు TSPSC గ్రూప్-1,2,3 ,4 , పోలీస్ , రెవెన్యూ మొదలైన పరీక్షలకు చాలా మంది ఆశావహులు, ఈ ప్రతిష్టాత్మక ఉద్యోగాల్లో కి ప్రవేశించడానికి ఆసక్తి చూపుతారు.దీనికి పోటీ ఎక్కువగా ఉండడం కారణంగా, అధిక వెయిటేజీ సంబంధిత సబ్జెక్టులను ఎంచుకుని స్మార్ట్ అధ్యయనంతో ఉద్యోగం పొందవచ్చు. ఈ పరీక్షలలో ముఖ్యమైన అంశాలు అయిన పౌర శాస్త్రం , చరిత్ర , భూగోళశాస్త్రం, ఆర్ధిక శాస్త్రం, సైన్సు మరియు విజ్ఞానం, సమకాలీన అంశాలు చాల ముఖ్యమైన పాత్ర పోషిస్తాయి. కాబట్టి ఈ TSPSC గ్రూప్-1,2,3 ,4 , పోలీస్ , రెవెన్యూ మొదలైన పరీక్షలపై ఆసక్తి ఉన్న అభ్యర్థుల కొరకు Adda247, ఈ అంశాలలో ఒకటైన తెలంగాణ చరిత్ర(Telangana History) కి సంబంధించిన కొన్ని ముఖ్యమైన అంశాలను PDF రూపంలో అందిస్తుంది.
Telangana History PDF In Telugu (తెలంగాణ చరిత్ర PDF తెలుగులో)
TSPSC గ్రూప్స్, పోలీస్ ,రెవెన్యూ , పంచాయతి సెక్రెటరీ వంటి అన్ని పరీక్షలలో అడిగే ప్రశ్నల సరళిని అనుసరించి అన్ని పోటీ పరీక్షలకు ఉపయోగపడే విధంగా సమగ్రమైన సిలబస్ తో కూడిన సమాచారం ఈ క్రింద ఇవ్వడం జరిగింది.
తెలంగాణ చరిత్ర – కాకతీయులు
మూలపురుషుడు : కాకర్త్య గుండన (మాగల్లు శాసనం ప్రకారం)
వెన్నభూపతి (బయ్యారం చెరువు శాసనం ప్రకారం)
స్థాపకుడు : మొదటి బేతరాజు
స్వతంత్ర్య రాజ్య స్థాపకుడు : రుద్రదేవుడు
చిహ్నం : వరాహం
రాజలాంఛనం: కాకతి (కాక అంటే వేడి . కాకతి అంటే జ్వరదేవత, ఆరోగ్య దేవత)
రాజధాని: హన్మకొండ , ఓరుగల్లు
రాజభాష: సంస్కృతం
వర్ణం: శూద్రులు
మతం: మొదట జైనమతం, తర్వాత శైవం
బిరుదాంకితులు: “ఆంధ్రదేశాధీశ్వర”
వంశం: దుర్జయ వంశం (బయ్యారం శాసనం ప్రకారం)
చారిత్రక ఆధారం : మాగల్లు శాసనం దానర్ణవుడి)
బయ్యారం శాసనం (మైలాంబ)
నగర నిర్మాతలు : హన్మకొండ (ప్రోలరాజు -2)
ఓరుగల్లు (కాకతి రుద్రుడు)
విదేశీ యాత్రికులు : మార్కోపోలో (రుద్రమదేవి కాలంలో)
గొప్పవాడు: గణపతి దేవుడు
చివరివాడు : రెండవ ప్రతాపరుద్రుడు
నాట్యకత్తె: మాచల్దేవి (ప్రతాపరుద్ర-2 కాలంలో)
also read: RRB గ్రూప్ D అడ్మిట్ కార్డ్
కాకతీయులు చరిత్ర ఆధారాలు
శాసనాలు
1) బయ్యారం – మైలాంబ
2) హన్మకొండ – కాకతిరుద్ర
3) మోటుపల్లి – గణపతిదేవుడు
శిల్పకళ:
1) వేయిస్తంభాల గుడి (రుద్రదేవుడు)
2) రామప్ప గుడి (రేచర్ల రుద్రుడు)
విదేశీ యాత్రికులు : మార్కోపోలో (రుద్రమదేవి కాలంలో)
- కాకతీయుల (కాకర్త్య గుండన) గురించి ప్రప్రథమంగా దానర్ణవుని మాగల్లు శాసనంలో పేర్కొనబడింది.
- మైలాంబ యొక్క బయ్యారం చెరువు శాసనం ప్రకారం కాకతీయుల మూలపురుషుడు ‘వెన్నడు’.
- ప్రతాపరుద్ర యశోభూషణం’ (విద్యానాధుడు)లో ‘కాకతి’ దేవతను పూజించడం వలన వీరు కాకతీయులు అయ్యారు అని పేర్కొనబడింది.
- కాకతీయులు మొదట రాష్ట్ర కూటులకు తరువాత పశ్చిమ చాళుక్యుల (కళ్యాణి చాళుక్యులు)కు సామంతులుగా ఉండి రుద్ర దేవుని కాలంలో స్వతంత్రులైనారు.
- ఓరుగల్లు (వరంగల్) ప్రాంతంలో సువాసనలతో కూడిన వరి పండించబడ్డదని మార్కోపోలో పేర్కొన్నాడు.
- రుద్రమదేవి కాలంలో ఆంధ్రదేశాన్ని సందర్శించిన మార్కోపోలో కాకతీయ రాజ్యం సిరి సంపదలతో కూడిన ఆర్థిక వ్యవస్థ అని ప్రస్తావించాడు.
- అదేవిధంగా ఢిల్లీ సుల్తానుల కాలంనాటి గొప్ప పండితుడయిన అమీర్ ఖుస్రు తన తుగ్లక్ నామా లో కాకతీయుల ఐశ్వర్యంను గూర్చి ప్రస్తావించాడు.
కాకతీయ పాలకులు, వారి రాజకీయ చరిత్ర
బేతరాజు -1 (క్రీ.శ 995-1052)
- ఇతను శనిగరం శాసనం వేయించాడు (ఈ శాసనాన్ని లిఖించినది నారణయ్య) .
- ఇతని మంత్రి నారణయ్య శనిగరంలో “యుద్ధమల్ల జినాలయాన్ని” బాగు చేయించి కానుకలు సమర్పించాడు.
ప్రోలరాజు -1 (క్రీ.శ 1052-1076)
- కాజీపేట, పిల్లలమర్రి, పాలంపేట శాసనాలు ఇతని ఘనకార్యాలను తెలియజేస్తున్నాయి.
- ఆగమపండితుడు రామేశ్వరునికి ప్రోలరాజు-1 బైజనపల్లి గ్రామాన్ని శివపురంగా మార్చి దానమిచ్చాడు
బేతరాజు -2 క్రీ.శ 1076 – 1108)
- ఇతను కాజీపేట శాసనాన్ని వేయించినాడు.
- హన్మకొండ ఇతని కాలంలో మొదటిసారి రాజధానిగా మారింది.
- బేతరాజు-2 గొప్ప శివభక్తుడు ఇతని గురువు రామేశ్వర పండితుడు.
- బేతరాజు – 2 హన్మకొండలోని శివపురం వద్ద “బేతేశ్వర శివాలయాన్ని” నిర్మించాడు.
దుర్గరాజు (క్రీ.శ 1108-1116)
- ఇతను “బేతేశ్వర శివాలయాన్ని” కాలముఖాచార్యుడైన రామేశ్వర పండితునికి దానం చేసినట్లు ఖాజీపేట శాసనం తెలుపుతున్నది.
ప్రోలరాజు -2 (క్రీ.శ 1116-1157)
- రెండో ప్రోలరాజు ఘనకార్యాలను రుద్రదేవుని “హనుమకొండ శాసనం” పేర్కొంటుంది.
- * హనుమకొండలో : సిద్దేశ్వరాలయం , పద్మాక్షి ఆలయం(వీరి కాలంనాటి చిత్రలేఖనాలు కలవు) , స్వయంభు దేవాలయంలను ఇతను నిర్మించాడు.
- ఇతని మంత్రి బేతనామాత్యుడు జైనమతాభిమాని.
- బేతన భార్య మైలమ హన్మకొండలో “కడలాలయబసది”ని కట్టించినది.
స్వతంత్ర కాకతీయ రాజులు(క్రీ.శ.1158-1323)
రుద్రదేవుడు (క్రీ.శ.1158-1196)
- ఇతనిని ఒకటవ ప్రతాపరుద్రుడు, కాకతిరుద్రుడు అని కూడా అంటారు.
- స్వతంత్ర్య పాలన ప్రారంభించిన మొదటి కాకతీయ రాజు.
- క్రీ.శ 1162లో రుద్రదేవుడు స్వాతంత్రం ప్రకటించుకున్నట్లు హన్మకొండ శాసనం పేర్కొంటుంది.
- ఇతను హన్మకొండ, గణపవరం అనే శాసనాలు వేయించాడు.
- హన్మకొండ శాసనంను అచితేంద్రుడు లిఖించాడు.
- రుద్రదేవుడు రుద్రసముద్రతటాకం అనే చెరువును తవ్వించాడు.
- రుద్రదేవుడు హన్మకొండలో రుద్రేశ్వరాలయం / వేయిస్తంబాల గుడిని క్రీ.శ. 1162 లో నిర్మించాడు.
- ఓరుగల్లు పట్టణాన్ని నిర్మించి రాజధానిని పాక్షికంగా హన్మకొండ నుండి ఓరుగల్లుకు మార్చాడు. (పూర్తిస్థాయిలో గణపతి దేవుడు).
- ఇతను సంస్కృతంలో నీతిసారంను రచించాడు.
- ఇతని మంత్రి గంగాధరుడు(ఇతను వైష్ణవ మతాభిమాని). హన్మకొండలో ప్రసన్న కేశవాలయాన్ని నిర్మించాడు.
- ఇతను 1182 లో జరిగిన పల్నాటి యుద్ధంలో నలగామరాజుకు సహకరించాడు.
- ఇతని కాలంలోనే జైన, శైవ సంఘర్షణలు మొదలయ్యాయి.
also check: RRB గ్రూప్ D మునుపటి ప్రశ్న పత్రాలు
మహాదేవుడు (క్రీ.శ.1196-1199):
- రుద్రదేవుని మరణం తరువాత ఇతని తమ్ముడు మహాదేవుడు సింహాసనం అధిష్టించాడు.
- తన అన్న మరణానికి కారణమైన జైత్రపాలునిపై దండెత్తి ఓడి మరణించాడు.
- ఈ దండయాత్రలో మహదేవుని కుమారుడు గణపతిదేవుడు యాదవులకు బందీగా చిక్కాడు.
- మహాదేవుడు శైవుడు, ఇతని గురువు ధ్రువరేశ్వరుడు.
గణపతిదేవుడు (క్రీ.శ 1199-1262)
- ఇతను కాకతీయులలో గొప్పవాడు.
- గణపతి దేవుని తండ్రి మహాదేవుడు యాదవరాజైన జైతుగి చేతిలో మరణించగా ఇతను బందీ అయ్యాడుదీనితో కాకతీయ రాజ్యం సంక్షోభంలో పడింది.
- మహాదేవుని సేనాని రేచర్ల రుద్రుడు కాకతీయ రాజ్యాన్ని ఆ సంక్షోభం నుండి రక్షించాడు.
- రేచర్లరుద్రుడు చేబ్రోలు శాసనాన్ని వేయించాడు మరియు పాలంపేటలో “రామప్పగుడిని” (క్రీ.శ. 1213లో)నిర్మించాడు.
- గణపతిదేవుని ప్రధాన సేనాని – రేచర్ల రుద్రుడు, రథదళాధిపతి – గంగయ్య సేనాని
- గజదళపతి – జాయప సేనాని (ఇతని రచనలు – నృత్తరత్నావళి, గీతరత్నావళి, వాయిద్యరత్నావళి)
- ఓరుగల్లు కోటకు నాలుగు వైపుల “నాలుగు శిలా నిర్మిత తోరణాలు” గణపతి దేవుడు నిర్మించాడు.
- గణపతి దేవుని కాలంలో మాల్యాల చౌడ సేనాని చౌడ సముద్రం తవ్వించారు.
- రుద్రదేవుడు ప్రారంభించిన ఓరుగల్లు కోటను పూర్తిచేసి రాజధానిని హన్మకొండ నుండి ఓరుగల్లుకుక్రీ.శ. 1254లో మార్చాడు.
- గణపతిదేవుని గురువు – విశ్వేశ్వరశంభు.
- గణపతిదేవుడు విశ్వేశ్వర శంభుకు “కాండ్రకోట” అనే గ్రామంను దానం చేశాడు.
- విశ్వేశ్వర శంభు – శైవవిద్యాలయాలు అయిన గోళకి మఠాలు ఏర్పాటుచేశాడు.
- గణపతిదేవుడు ఓరుగల్లులో సహస్రలింగాలయంను నిర్మించాడు.
- గణపతిదేవుని కుమార్తెలు – 1. రుద్రమాంబ(భర్త – చాళుక్యవీరభద్రుడు) .2. గణపమాంబ(భర్త – బేతరాజు)
- 1259 సం,, లో గణపతి దేవుడు రుద్రమదేవిని పట్లో ధ్రుతిగా ప్రకటించాడు.
- 1262 లో పాండ్యరాజైన జటావర్మసుందర పాండ్యుడు నెల్లూరు సమీపాన ముత్తుకూరు యుద్ధంలో గణపతిదేవున్ని ఓడించాడు.
- ముతుకూరు యుద్ధం మినహాయిస్తే గణపతిదేవుడు పరాజయం తెలియని విజేత.
Also read: RRB NTPC Result 2021
రుద్రమదేవి – (క్రీ.శ.1262 నుండి 1289)
- ఆంధ్రదేశంలో రాజ్యా ధికారమును చేపట్టిన మొదటి మహిళ.
- ఈమె శాసనాలు : బీదర్ కోట శాసనం ,మల్కాపుర శాసనం (ప్రసూతి వైద్యకేంద్రాల గురించి తెలుపుతుంది).
- ఈమె సేనాని గోన గన్నారెడ్డి తెలుగు చోడులను, కోటరాజులను ఓడించాడు.
- గణపతి దేవుడు పూర్తి చేసిన ఓరుగల్లు కోట చుట్టూ కందకంను, బురుజులను, కోట లోపల మెట్లనురుద్రమదేవి నిర్మించింది.
- కాయస్థుల రాజైన అంబదేవుని యొక్క చందుపట్ల అత్తిరాల శాసనం ప్రకారం రుద్రమదేవి అంబదేవునిచే హతమార్చబడినది.
- ఈమె కాలంలో ఇటలీ (వెనిస్) యాత్రికుడు మార్కోపోలో కాకతీయ రాజ్యాన్ని దర్శించాడు.
రెండవ ప్రతాపరుద్రుడు (1289 – 1323)
- ఇతను రుద్రమదేవి మనుమడు.
- ప్రతాపరుద్రచరిత్ర ప్రకారం ఇతని కాలంలో 77 బురుజులకు 77 మంది నాయకులు వుండేవారు
- ఇతని కాలంలో “మాచల్దేవి” అనే కళాకారిణి వుండేది. మాచల్దేవి ప్రముఖ పేరిణి నృత్యకారిణి.
- ఇతని కాలంలో ఆంధ్రదేశంపై ముస్లింల దండయాత్ర అధికమయింది.
- ముస్లింల దండయాత్ర గురించి రెడ్డిరాణి అనతల్లి తన కలువచేరు శాసనంలో పేర్కొన్నది.
- 1323లో గియాజుద్దీన్ తుగ్లక్ కాలంలో అతని కుమారుడు మహ్మద్ బిన్ తుగ్లక్/జునాఖాన్/కాకతీయ రాజ్యంపై దాడిచేసి ప్రతాపరుద్రున్ని ఓడించాడు.
- ఈ ఓటమిని గురించి పేర్కొన్న శాసనం – విలాస శాసనం.
- వరంగల్ కి సులానాపూర్ అని పేరు పెట్టి బురానొద్దీన్ అనే పాలకున్ని నియమించాడు.
- ప్రతాపరుద్రుడు నర్మదానది (సోమోద్భవ)లోకి దూకి ఆత్మహత్య చేసుకున్నాడని ప్రోలయ నాయకునివిలాసశాసనం పేర్కొంటుంది.
- దీనితో కాకతీయ సామ్రాజ్యం అంతరించిపోయింది.
Download PDF : Telangana History-kakatiyulu part 1 PDF
మునుపటి అంశాలు :
తెలంగాణ చరిత్ర- విష్ణు కుండినులు
తెలంగాణ చరిత్ర – వేములవాడ చాళుక్యులు
*********************************************************************