కొత్త పార్లమెంట్ భవనం, నేపథ్యం, లక్షణాలు మరియు ముఖ్యాంశాలు

కొత్త పార్లమెంట్ భవనం: టాటా ప్రాజెక్ట్స్ లిమిటెడ్ నిర్మించబోయే కొత్త పార్లమెంట్ భవనం 22 నెలల వ్యవధిలో ప్రస్తుత నిర్మాణం పక్కనే నిర్మించబడుతుంది మరియు నాలుగు అంతస్తులలో 64,500 చదరపు మీటర్ల బిల్ట్-అప్ పరిమాణాన్ని కలిగి ఉంటుంది. కొత్త నిర్మాణం దేశం నలుమూలల నుండి కళాకారులు మరియు శిల్పుల నుండి విరాళాలను కలిగి ఉంటుంది, వైవిధ్యాన్ని చూపుతుంది మరియు దానిని “ఆత్మనిర్భర్ భారత్” చిహ్నంగా పెంచింది.  మే 28, ఆదివారం, కొత్త భారత పార్లమెంటు భవనం అధికారికంగా ప్రారంభం కానుంది. కొత్త పార్లమెంట్ భవనాన్ని ప్రధానికి కాకుండా రాష్ట్రపతికే అంకితం చేయాలని ప్రతిపక్షాలు డిమాండ్ చేస్తున్నాయి.

బ్రిటిష్ వారి నుంచి అధికార బదలాయింపునకు ప్రాతినిధ్యం వహించేందుకు భారత తొలి ప్రధాని జవహర్ లాల్ నెహ్రూ చేతుల మీదుగా స్వీకరించి అలహాబాద్ లోని మ్యూజియంలో భద్రపరిచిన తమిళనాడుకు చెందిన చారిత్రక ఘట్టమైన ‘సెంగోల్ ‘ను ఈ నెల 28న ప్రధాని నరేంద్ర మోదీ కొత్త పార్లమెంట్ భవనంలో ఏర్పాటు చేయనున్నారు.

కొత్త పార్లమెంట్ భవనం గురించి తెలుసుకోవలసిన ముఖ్యమైన అంశం మరియు ఇది APPSC, TSPSC గ్రూప్స్ మరియు UPSC సిలబస్‌లో ముఖ్యమైన సబ్జెక్ట్ అయిన పాలిటీ విభాగం క్రింద వస్తుంది.

కొత్త పార్లమెంట్ నిర్మాణ లక్ష్యం

పార్లమెంటు, మంత్రిత్వ శాఖలు మరియు డిపార్ట్‌మెంట్‌ల ప్రస్తుత మరియు భవిష్యత్తు స్థల అవసరాలు, అలాగే మెరుగైన ప్రజా సౌకర్యాలు, పార్కింగ్ సౌకర్యాలు మరియు ఇతర వస్తువులను అందించడానికి కొత్త పార్లమెంట్ భవన ప్రణాళిక రూపొందించబడింది. ప్రణాళికాబద్ధమైన పునరాభివృద్ధి ప్రాజెక్ట్ అగ్ని భద్రత, ధ్వనిశాస్త్రం మరియు శతాబ్దాల నాటి భవనం యొక్క క్షీణించిన స్థితిపై ఆందోళనలచే ప్రేరేపించబడింది.

జూలై 2022 నాటికి, కొత్త పార్లమెంటు భవనం నిర్మించబడుతుంది మరియు మార్చి 2024 నాటికి, ఉమ్మడి సెంట్రల్ సెక్రటేరియట్ స్థాపించబడుతుంది. ఈ ప్రాజెక్టు పూర్తయిన తర్వాత పార్లమెంటు బలం 545 ఎంపీల నుంచి 900 సీట్లకు విస్తరించవచ్చని అంచనా. ఈ చొరవ సెంట్రల్ విస్టా యొక్క అందాన్ని అత్యున్నత స్థాయి పర్యాటక గమ్యస్థానంగా మార్చడం కూడా లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.

కొత్త పార్లమెంట్ భవనం నేపథ్యం

రాష్ట్రపతి భవన్ నుంచి ఇండియా గేట్ వరకు కొత్త పార్లమెంట్ భవనం లేదా సెంట్రల్ విస్టా ప్రాజెక్టు ఉంది. ఇందులో నార్త్ బ్లాక్, సౌత్ బ్లాక్, పార్లమెంట్ భవనం, కేంద్ర ప్రభుత్వానికి చెందిన ఇతర సచివాలయ భవనాలను ఆనుకుని రాజ్ పథ్ ప్లాట్లు ఉన్నాయి. కింగ్ జార్జ్ 5 డిసెంబర్ 1911 లో ఢిల్లీ దర్బార్ (ఒక పెద్ద సభ) లో కలకత్తా స్థానంలో ఢిల్లీ భారతదేశ రాజధానిగా ఉంటుందని ప్రకటించాడు. కింగ్ జార్జ్ ఐదో పట్టాభిషేకాన్ని పురస్కరించుకుని ఢిల్లీ దర్బార్ నిర్వహించారు.

యూరోపియన్ క్లాసిసిజం పట్ల అచంచలమైన భక్తికి ప్రసిద్ధి చెందిన ఎడ్విన్ ల్యూటెన్స్ మరియు దక్షిణాఫ్రికాలో ప్రసిద్ధ వాస్తుశిల్పి హెర్బర్ట్ బేకర్ కొత్త మహానగరాన్ని నిర్మించే బాధ్యతను అప్పగించారు. అదనంగా, హెర్బర్ట్ బేకర్ దక్షిణాఫ్రికాలోని ప్రిటోరియాలో యూనియన్ భవనాలను రూపొందించాడు. బేకర్ మరియు లుటియన్స్ ఇద్దరూ పార్లమెంట్ హౌస్ రూపకల్పనకు దోహదపడ్డారు. మధ్యప్రదేశ్ లోని చౌసత్ యోగినీ మందిరం భారత పార్లమెంటు వాస్తుశిల్పానికి నమూనాగా నిలిచింది. ఎడ్విన్ ల్యూటెన్స్ రాష్ట్రపతి భవన్ రూపకర్త. హెర్బర్ట్ బేకర్ సెక్రటేరియట్ ను సృష్టించాడు, ఇది ఉత్తర మరియు దక్షిణ బ్లాక్ లను కలిగి ఉంది.

APPSC/TSPSC Sure shot Selection Group

కొత్త పార్లమెంట్ భవనం లక్షణాలు

• ఇది త్రిభుజాకారంలో ఏర్పాటు చేసిన నిర్మాణం. ఈ పార్లమెంట్ మొత్తం విస్తీర్ణం 64 వేల 500 చదరపు మీటర్ల పరిధిలో ఉంది. ఈ నిర్మాణాన్ని రూ.971 కోట్లతో చేపట్టారు. ఇది ప్రస్తుత భవనం కంటే 17 వేల చ.మీటర్లు పెద్దది.
• కొత్త పార్లమెంటుకు జాతీయ గీతంతో పట్టాభిషేకం చేయనున్నారు మరియు దాని పైకప్పులో రాష్ట్రపతి భవన్‌లో ఉన్నటువంటి సంప్రదాయ-శైలి కార్పెటింగ్ మరియు ఫ్రెస్కో పెయింటింగ్‌లు ఉంటాయి, లోక్సభ లోక్సభ పైకప్పు నిర్మాణం పురివిప్పి ఆడుతున్న నెమలి ఆకృతిలో ఉంటుంది.  అంతేకాకుండా రాజ్యసభ పైకప్పు విరబూసిన కమళం రూపంలో ఉంటుంది.
•  ప్రస్తుత పార్లమెంటులోని కొన్ని లక్షణాలను కాపాడేందుకు లోపలి గోడలపై శ్లోకాలు రాయనున్నారు.
• ప్రస్తుత నిర్మాణం వలె, ధోల్పూర్ రాయి ప్రధాన నిర్మాణ సామగ్రిగా ఉపయోగపడుతుంది.
• ఎరుపు గ్రానైట్ వివిధ అంతర్గత ప్రదేశాలలో ఎర్ర ఇసుకరాయి స్థానంలో ఉండవచ్చు. అంతరాయాన్ని తగ్గించడానికి మరియు పర్యావరణాన్ని పరిరక్షించడానికి అదనపు శ్రద్ధతో నిర్మాణం జరుగుతుంది.
• కొత్త పార్లమెంటు భవనంలో లోక్‌సభలో 888 మంది సభ్యులు కూర్చునే ఏర్పాటు ఉంటుంది. భారతదేశంలో ప్రస్తుతం లోక్‌సభలో 543 సీట్లు ఉన్నాయి.
• అదేవిధంగా, కొత్త పార్లమెంట్ హౌస్‌లో ప్రస్తుతం 245 స్థానాలు ఉన్న రాజ్యసభలో 384 మంది సభ్యులకు స్థానం కల్పించవచ్చు. కొత్త పార్లమెంట్ హౌస్‌లో ఉభయ సభల ఉమ్మడి అసెంబ్లీని పిలిచినప్పుడు దాని కోసం నియమించబడిన గదిలో 1,272 మందికి సీట్లు ఉంటాయి.
• ప్రస్తుతం, ఉభయ సభలు సంయుక్తంగా సమావేశమయ్యే సెంటర్ హాల్‌లో కేవలం 430 సీట్లు మాత్రమే అందుబాటులో ఉన్నాయి.
• పెద్ద పార్లమెంట్‌కు సన్నాహకంగా, కొత్త లోక్‌సభ మరియు రాజ్యసభ ఛాంబర్‌లలో ఎక్కువ సీట్లు ఉంటాయి (వరుసగా 888 మరియు 384 సీట్లు); రాష్ట్రాల వారీగా సీట్ల పంపిణీని పెంచడంపై విధించిన 25 ఏళ్ల తాత్కాలిక నిషేధం 2026లో ముగుస్తుంది.

కొత్త పార్లమెంట్ భవనం ప్రధాన ఆకర్షణ

కొత్త నిర్మాణంలో ఆరు ప్రవేశ ద్వారాలు ఉంటాయి, అక్కడ “శుభ జంతువులను వర్ణించే సంరక్షక విగ్రహాలు” ప్రదర్శనకు ఉంచబడతాయి. భారతీయ సంస్కృతిలో వాటి ప్రాముఖ్యత, వాస్తు శాస్త్రం మరియు తెలివితేటలు, విజయం, శక్తి మరియు శ్రేయస్సు వంటి లక్షణాల ఆధారంగా, ఈ “పవిత్ర జంతువులు” ఎంపిక చేయబడ్డాయి. నిర్మాణంలో ఉంచడానికి ఎంచుకున్న ప్రతి జంతువు సామరస్యాన్ని మరియు శ్రేయస్సును ప్రోత్సహించే ధృవీకరణల సమూహాన్ని కలిగి ఉంటుంది.

జ్ఞానం, ఐశ్వర్యం, బుద్ధి, స్మృతికి ప్రతీక అయిన గజ (ఏనుగు) ఉత్తరాదికి సంప్రదాయ ప్రవేశాన్ని కాపాడుతుంది. వాస్తు శాస్త్రం ప్రకారం ఉత్తరదిశ అధిక బుద్ధికి మూలమైన బుధుడితో ముడిపడి ఉంటుంది. ఓర్పు, బలం, శక్తి మరియు వేగానికి చిహ్నమైన అశ్వ (గుర్రం) పాలనా సామర్థ్యాన్ని వివరిస్తుంది, ఇది దక్షిణ ద్వారం నుండి రక్షిస్తుంది. ప్రజల ఆకాంక్షలకు చిహ్నమైన గరుడ (డేగ) తూర్పు ద్వారం వద్ద ఎగురుతుంది.

వాస్తు శాస్త్రం ప్రకారం, విజయానికి ప్రతీక అయిన ఉదయించే సూర్యుడు తూర్పుతో అనుసంధానించబడి ఉంటాడు. తీర్పు మరియు వివేకం కోసం నిలబడే హంసలను ఈశాన్య ప్రవేశ ద్వారం వద్ద చూపించబడ్డాయి. మిగిలిన ప్రవేశద్వారాలలో భిన్నత్వంలో ఏకత్వానికి ప్రతీకగా భావించే వివిధ జంతువుల భాగాలతో తయారైన పౌరాణిక జలచరమైన మకర, దేశ ప్రజల బలానికి ప్రాతినిధ్యం వహించే అత్యంత శక్తివంతమైన జీవిగా భావించే శార్దులా అనే పౌరాణిక జీవి ఉన్నాయి.

నూతన నిర్మాణంలో మూడు ఉత్సవ గ్యాలరీలు, రెండు సభలకు నాలుగు గ్యాలరీలు, విమోచనోద్యమానికి, రాజ్యాంగ సృష్టికి దోహదపడిన వ్యక్తులను గౌరవించే ఆరు గ్రానైట్ విగ్రహాలు, అనేక భారత గ్యాలరీలు, ఒక రాజ్యాంగ గ్యాలరీ ఉంటాయి.

కొత్త పార్లమెంట్ భవన రూపశిల్పి

ఆర్కిటెక్ట్ బిమల్ పటేల్ నిర్వహిస్తున్న అహ్మదాబాద్‌కు చెందిన HCPడిజైన్, ప్లానింగ్ అండ్ మేనేజ్మెంట్ ఈ కొత్త పార్లమెంటు భవనాన్ని రూపొందించింది. ప్రస్తుత పార్లమెంటు భవనం, వలసరాజ్య కాలం నాటి నిర్మాణం, బ్రిటిష్ వాస్తుశిల్పులు సర్ ఎడ్విన్ లుటియన్స్ మరియు హెర్బర్ట్ బేకర్ చేత సృష్టించబడింది.

పాత మరియు కొత్త పార్లమెంటు భవనాల మధ్య తేడా

• పెరిగిన సీటింగ్ కెపాసిటీ: కొత్త పార్లమెంట్ భవనం లోక్‌సభలో 888 మంది పార్లమెంటు సభ్యులు (ఎంపీలు) ఉండేలా చేయగలదు, ప్రస్తుత లోక్‌సభ సామర్థ్యం కంటే మూడు రెట్లు. అదేవిధంగా, కొత్త రాజ్యసభలో 384 స్థానాలకు కేటాయింపు ఉంటుంది, భవిష్యత్తులో ఎంపీలకు అదనపు స్థలం అవసరమవుతుంది.
• సెంట్రల్ హాల్ లేకపోవడం: పాత పార్లమెంటు భవనంలా కాకుండా, కొత్త భవనంలో సెంట్రల్ హాల్ ఉండదు. బదులుగా, కొత్త పార్లమెంట్ హౌస్‌లోని లోక్‌సభ హాలు ఉమ్మడి సమావేశాలకు అనుగుణంగా రూపొందించబడింది, అలాంటి సమావేశాల సమయంలో అదనపు కుర్చీల అవసరాన్ని తొలగిస్తుంది.
• భూకంప తట్టుకునే నిర్మాణం : ఢిల్లీలో పెరిగిన భూకంప కార్యకలాపాలను పరిగణనలోకి తీసుకుంటే, భూకంపాలను తట్టుకునేలా కొత్త పార్లమెంట్ భవనాన్ని నిర్మిస్తున్నారు. ఇది జోన్ 5లో బలమైన షాక్‌లను తట్టుకునేలా పటిష్టపరచబడి, నివాసితుల భద్రతకు భరోసా ఇస్తుంది.
• నెమలి మరియు తామర పువ్వు థీమ్: కొత్త పార్లమెంటు భవనంలో లోక్ సభ మరియు రాజ్యసభ విభిన్న థీమ్ లను ప్రదర్శిస్తాయి. లోక్ సభలో జాతీయ పక్షి అయిన నెమలిని, రాజ్యసభలో జాతీయ పుష్పమైన కమలాన్ని ఆయా నిర్మాణాల్లో పొందుపరుస్తారు.
• ఆధునిక సాంకేతిక సౌకర్యాలు: సభ యొక్క సాంకేతిక సామర్థ్యాలను మెరుగుపరచడానికి, కొత్త పార్లమెంట్ హౌస్‌లోని ప్రతి ఎంపీ సీటు ముందు మల్టీమీడియా ప్రదర్శన ఉంటుంది. 75వ స్వాతంత్ర్య వార్షికోత్సవం సందర్భంగా దేశానికి అందించిన ఈ ఫీచర్, భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన తర్వాత నిర్మించిన మొదటి పార్లమెంట్ భవనం.
• పర్యావరణ అనుకూల కార్యక్రమాలు: కొత్త పార్లమెంటు భవనం సుస్థిరత, పర్యావరణ అనుకూలతకు ప్రాధాన్యత ఇస్తుంది. 30 శాతం విద్యుత్ వినియోగాన్ని ఆదా చేసేందుకు ఆకుపచ్చ నిర్మాణ సామగ్రి, డివైజ్లను ఉపయోగించనుంది. పునరుత్పాదక ఇంధన వనరులను ప్రోత్సహించేందుకు వర్షపునీటి సంరక్షణ, సౌర విద్యుత్ ఉత్పత్తి వ్యవస్థలను అమలు చేయనున్నారు.
• మెరుగైన కమిటీ గది సౌకర్యాలు: కొత్త పార్లమెంట్ హౌస్‌లో అధునాతన ఆడియో-విజువల్ సిస్టమ్‌లతో కూడిన అధిక సంఖ్యలో కమిటీ గదులు ఉంటాయి. ఈ అప్‌గ్రేడ్ పార్లమెంటరీ కమిటీల సజావుగా పనిచేయడానికి దోహదపడుతుంది.
• మీడియా సౌకర్యాలు: కొత్త పార్లమెంట్ హౌస్‌లో మీడియా కోసం ప్రత్యేక సౌకర్యాలు కల్పించనున్నారు. మీడియా సిబ్బందికి మొత్తం 530 సీట్లను ఏర్పాటు చేయనున్నారు. ప్రతి సీటు నుండి స్పష్టమైన వీక్షణను నిర్ధారిస్తూ, పార్లమెంటరీ కార్యక్రమాలను చూసేందుకు సాధారణ ప్రజలకు గ్యాలరీలు ఉభయ సభలు ఉంటాయి.
• పబ్లిక్ ఫ్రెండ్లీ డిజైన్: కొత్త పార్లమెంట్ భవనం ప్రజలకు మరింత అందుబాటులో ఉండాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. చిన్నారులు, వృద్ధులు, వికలాంగులకు సులువుగా ప్రవేశం కల్పించేలా పబ్లిక్ పార్లమెంట్ భవనంగా తీర్చిదిద్దేందుకు సన్నాహాలు జరుగుతున్నాయి. ప్రత్యేక ప్రవేశ కేంద్రాలు పబ్లిక్ గ్యాలరీ మరియు సెంట్రల్ కాన్‌స్టిట్యూషనల్ గ్యాలరీకి చేరుకోవడానికి సాధారణ ప్రజలను అనుమతిస్తాయి. అదనంగా, కొత్త భవనం మెరుగైన అగ్ని భద్రతా లక్షణాలను కలిగి ఉంటుంది.
• ఆర్కిటెక్చరల్ డిజైన్ మరియు నిర్మాణం: కొత్త పార్లమెంట్ భవనం నిర్మాణాన్ని టాటా ప్రాజెక్ట్స్ లిమిటెడ్ చేపట్టింది, దీని రూపకల్పన HCP డిజైన్ ప్లానింగ్ అండ్ మేనేజ్‌మెంట్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్. నిర్మాణం కోసం మొత్తం వైశాల్యం 64,500 చదరపు మీటర్లు, ఢిల్లీ నడిబొడ్డున ఒక ఆధునిక నిర్మాణ అద్భుతాన్ని సృష్టిస్తుంది.

Sharing is caring!