మొఘల్ చక్రవర్తుల జాబితా (1526-1857), APPSC, TSPSC గ్రూప్స్ కోసం చరిత్ర స్టడీ నోట్స్

1500 ల మధ్య నుండి 1700 ల ప్రారంభం వరకు మొఘల్ సామ్రాజ్యం దాదాపు మొత్తం భారత ఉపఖండాన్ని పాలించింది. ఇది ఉత్తరాన ఉత్తర ఆఫ్ఘనిస్తాన్, కాశ్మీరు మరియు సింధు నదీ పరీవాహక సరిహద్దుల నుండి తూర్పున ప్రస్తుతం అస్సాం మరియు బంగ్లాదేశ్ గా ఉన్న ఎత్తైన ప్రాంతాల వరకు, దక్షిణాన దక్కన్ పీఠభూమి ఎగువ ప్రాంతాల వరకు విస్తరించింది.

మొఘల్ సామ్రాజ్యం

మొఘల్ సామ్రాజ్యం 16 వ శతాబ్దం నుండి 18 వ శతాబ్దం వరకు దక్షిణ ఆసియాలో చాలా భాగాన్ని పాలించిన శక్తివంతమైన మరియు ప్రభావవంతమైన సామ్రాజ్యం. ఈ సామ్రాజ్యాన్ని తైమూర్ మరియు మంగోల్ విజేత తైమూర్ వారసుడు బాబర్ స్థాపించాడు మరియు అతని వారసులు అక్బర్ ది గ్రేట్ ఆధ్వర్యంలో సామ్రాజ్యాన్ని అత్యధికంగా విస్తరించారు. మొఘలులు కళలను ప్రోత్సహించడం, వారి నిర్మాణ విజయాలు మరియు వారి సమర్థవంతమైన పరిపాలనకు ప్రసిద్ది చెందారు. 1526 ఏప్రిల్ 20 న మొదటి పానిపట్ యుద్ధంలో (1526) ఇబ్రహీం లోడిని ఓడించి బాబర్ తన రాజ్యాన్ని స్థాపించాడు. ఏదేమైనా, రాజ్యం యొక్క క్షీణత ఆరవ చక్రవర్తి ఔరంగజేబుతో ప్రారంభమైంది మరియు చివరికి 1857 తిరుగుబాటు ఫలితంగా 1857 సెప్టెంబరు 21 న పదవీచ్యుతుడయ్యింది. మొఘల్ సామ్రాజ్యపు చివరి చక్రవర్తి రెండవ బహదూర్ షా.

Adda247 APP

మొఘల్ చక్రవర్తుల జాబితా (1526-1857)

1526 నుండి 1857 వరకు భారతదేశంలో పాలించిన మొఘల్ చక్రవర్తుల పూర్తి జాబితా ఇక్కడ ఉంది.

మొఘల్ సామ్రాజ్య పాలకుల కాలక్రమం

బాబర్, హుమాయూన్, అక్బర్, జహంగీర్, షాజహాన్ మరియు ఔరంగజేబు మొఘల్ రాజవంశం యొక్క గొప్ప మొఘల్ చక్రవర్తులు, వారు తమ రాజకీయ మరియు మేధో శక్తితో పాటు వారి విభిన్న నియమాలు మరియు విధానాలతో భారతదేశ ముఖచిత్రాన్ని మార్చారు. ఔరంగజేబు పాలన తరువాత, అతని తక్షణ వారసులలో అయిష్టత మరియు నాయకత్వ లక్షణాలు లేకపోవడం వల్ల సామ్రాజ్యం నిరంతరం క్షీణించింది. ప్రతి మొఘల్ చక్రవర్తి గురించి సంక్షిప్త పరిచయాన్ని మీకు అందిస్తున్నాము.

బాబర్ (1526-1530)

క్రీ.శ.1526లో జరిగిన పానిపట్ యుద్ధంలో ఇబ్రహీం లోడిని ఓడించి భారతదేశంలో తమ సామ్రాజ్యాన్ని స్థాపించిన మొఘల్ సామ్రాజ్య స్థాపకుడు బాబర్. గన్ పౌడర్ ను భారత్ కు తీసుకొచ్చాడు. ఇతడు భారతదేశంలో ఖన్వా యుద్ధంలో రాణా సంగ (సంగ్రామ్ సింగ్ అని కూడా పిలుస్తారు), చందేరి యుద్ధంలో (క్రీ.శ 1528) చెండెరీకి చెందిన మేదినీ రాయ్ మరియు ఘాగ్రా యుద్ధంలో (క్రీ.శ 1529) మహమూద్ లోడితో జరిపిన యుద్ధాలకు ప్రసిద్ధి చెందాడు. టర్కిష్ భాషలో తుజుక్-ఇ-బాబరి వ్రాశాడు.

హుమాయూన్ (1530–1540 & 1555–1556)

షేర్ షా సూరితో చౌసా యుద్ధం (క్రీ.శ.1539), కన్నౌజ్ యుద్ధం (క్రీ.శ.1540) అనే రెండు యుద్ధాలు చేసి చివరకు ఆయన చేతిలో ఓడిపోయిన బాబర్ కుమారుడు హుమాయూన్. 15 సంవత్సరాలు ప్రవాస జీవితం గడిపిన తరువాత హుమాయూన్ తన అధికారి బైరం ఖాన్ మద్దతుతో 1555 లో భారతదేశానికి తిరిగి వచ్చాడు. క్రీ.శ.1556లో హుమాయూన్ తన గ్రంథాలయ భవనం మెట్లపై నుంచి పడి మరణించాడు. అతని సవతి సోదరి గుల్బదాన్ బేగం హుమాయూన్-నామా రచించింది.

అక్బర్ (1556-1605)

అక్బర్ మూడవ మొఘల్ చక్రవర్తి, హుమాయూన్ అధికారి బైరం ఖాన్ 13 సంవత్సరాల వయస్సులో పట్టాభిషేకం చేశాడు. బైరంఖాన్ సహాయంతో రెండవ పానిపట్ యుద్ధంలో (క్రీ.శ.1556) హేమును ఓడించాడు. అతను మాల్వా, గుజరాత్, చిత్తోర్, రణతంబోర్ మరియు కలింజర్, మేవార్, కాశ్మీర్, సింధ్, అసిర్ఘర్ మొదలైన ప్రాంతాలను జయించాడు. క్రీ.శ.1572 లో అక్బర్ గుజరాత్ ను జయించిన తరువాత ఫతేపూర్ సిక్రీలో బులంద్ దర్వాజా నిర్మించబడింది. తన ఆర్థిక మంత్రి రాజా తోదర్ మాల్ ద్వారా తోదర్ మాల్ బందోబస్త్ లేదా జబ్తీ వ్యవస్థ అని పిలువబడే ల్యాండ్ రెవెన్యూ వ్యవస్థను స్థాపించాడు. సైన్యాన్ని మరియు ప్రభువులను సంఘటితం చేయడానికి, అతను మన్సబ్దారీ వ్యవస్థ (ర్యాంక్ హోల్డర్ వ్యవస్థ) ను కూడా అభివృద్ధి చేశాడు. తోదర్ మాల్, అబుల్ ఫజల్, ఫైజీ, బీర్బల్, తాన్సేన్, అబ్దుర్ రహీం ఖాన్-ఇ-ఖానా, ముల్లా-దో-ప్యాజా, రాజా మాన్ సింగ్, మరియు ఫకీర్ అజియావో-దిన్ అక్బర్ ఆస్థానంలో నవరత్నాలు.

జహంగీర్ (1605-1627)

జహంగీర్ అక్బర్ కుమారుడు. జహంగీర్ పాలనలో సర్ థామస్ రో, కెప్టెన్ హాకిన్స్ మొఘల్ ఆస్థానాన్ని సందర్శించారు. ఐదవ సిక్కు గురువు అర్జున్ దేవ్ ను ఉరితీశాడు. రాజ న్యాయం కోరే వారి కోసం జహంగీర్ ఆగ్రా కోటలో జంజీర్-ఇ-అదాల్ ను స్థాపించాడు. క్రీ.శ.1622లో కాందహార్ ను పర్షియా చేతిలో కోల్పోవడం ఆయన చేసిన అతిపెద్ద రాజకీయ తప్పిదం. అబ్దుల్ హసన్, ఉస్తాద్ మన్సూర్, బిషన్దాస్ జహంగీర్ ఆస్థానంలో ప్రసిద్ధ చిత్రకారులు.

షాజహాన్ (1627-1658)

షాజహాన్ జహంగీర్ కుమారుడు. ప్రపంచంలోని సప్త వింతల్లో ఒకటైన తాజ్ మహల్ ను షాజహాన్ నిర్మించాడు, అతని కాలంలో మొఘల్ వాస్తుశిల్పం శిఖరాగ్రంలో ఉంది. తాజ్ మహల్ తో పాటు ఢిల్లీలో ఎర్రకోట, జామా మసీదు, ఆగ్రాలో మోతీ మహల్, ఆగ్రాలో జామా దర్వాజాలను కూడా షాజహాన్ నిర్మించారు. మొఘల్ సామ్రాజ్యం యొక్క “స్వర్ణ యుగం” షాజహాన్ పాలనలో పరిగణించబడింది. అతని ఆస్థానాన్ని ఇటాలియన్ సాహసికుడు మనుచి మరియు బెర్నియర్ మరియు టావెర్నియర్ అనే ఇద్దరు ఫ్రెంచ్ వ్యక్తులు సందర్శించారు.

ఔరంగజేబు (1658-1707)

చివరి ముఖ్యమైన మొఘల్ చక్రవర్తి మరియు షాజహాన్ కుమారుడు ఔరంగజేబు తన సోదరులు దారా షికో, షుజా మరియు మురాద్ లతో రక్తసిక్త వారసత్వ పోరాటం తరువాత మొఘల్ సింహాసనాన్ని గెలుచుకున్నాడు. క్రీ.శ. 1664 లేదా 1666లో సతీదేవికి వ్యతిరేకంగా రాయల్ ఫర్మాన్ జారీ చేసి, వితంతువులను కాల్చి చంపమని ఆదేశించిన వారిని ఉరితీశాడు. ఆయనను జిందా పీర్ అని కూడా పిలిచేవారు. ఇతని పాలనలో మొఘల్ సామ్రాజ్య విజయాలు పతాకస్థాయికి చేరుకున్నాయి. ఉత్తరాన కాశ్మీరు నుండి దక్షిణాన జింజి వరకు, పశ్చిమాన హిందూకుష్ నుండి తూర్పున చిట్టగాంగ్ వరకు ఔరంగజేబు సామ్రాజ్యం విస్తారంగా విస్తరించింది. క్రీ.శ. 1675లో ఔరంగజేబు తొమ్మిదవ సిక్కు గురువు గురు తేజ్ బహదూర్ తల నరికి చంపాడు.

మొదటి బహదూర్ షా (1707-1712)

తన సోదరులతో వారసత్వం కోసం వివాదం తరువాత, చక్రవర్తి పెద్ద కుమారుడు మొదటి బహదూర్ షా 1707 లో మరణించిన తన తండ్రి ఔరంగజేబు వారసుడిగా వచ్చాడు. మొదటి బహదూర్ షాను ముజామ్ లేదా మొదటి షా ఆలం అని కూడా పిలిచేవారు. సింహాసనాన్ని అధిష్టించేనాటికి ఆయన వయసు 65 సంవత్సరాలు, 1712లో మరణించాడు.

తరువాత మొఘల్ చక్రవర్తులు

తరువాతి మొఘల్ చక్రవర్తులు శక్తివంతమైన ప్రభువులు మరియు యుద్ధ ప్రభువుల చేతిలో కీలుబొమ్మలుగా ఉండేవారు. సామ్రాజ్యం క్షీణించడం కొనసాగింది, చివరికి 19 వ శతాబ్దంలో బ్రిటీష్ ఈస్టిండియా కంపెనీ భారతదేశాన్ని స్వాధీనం చేసుకోవడంతో ఇది ముగింపుకు వచ్చింది.

జహందర్ షా (1712-1713)

భారతదేశ చరిత్రలో కింగ్ మేకర్ల కాలం ఈ సమయంలోనే ప్రారంభమైంది. బహదూర్ షా యొక్క తక్కువ సమర్థులైన కుమారులలో ఒకరైన జహందర్ షా, ఆ సమయంలో అత్యంత ముఖ్యమైన కులీనుడు జుల్ఫికర్ ఖాన్ సహాయం మరియు మద్దతుతో సింహాసనాన్ని పొందాడు. జిజ్యాను ఆయన ఎలిమినేట్ చేశారు. దక్కన్ కు చెందిన చౌత్ మరియు సర్దేశ్ ముఖి కూడా మరాఠాలకు మంజూరు చేయబడ్డాయి. ఇర్జారా అని కూడా పిలువబడే రెవెన్యూ వ్యవసాయం అమలు ఆయన ప్రజాదరణ పొందిన కార్యక్రమాలలో ఒకటి.

ఫురుఖ్సియార్ (1713-1719)

సయ్యద్ సోదరులైన హుస్సేన్ అలీ ఖాన్ బరాహో మరియు అబ్దుల్లా ఖాన్ లు ఫరూక్ సియార్ చక్రవర్తి కావడానికి మద్దతు ఇచ్చారు. వీరికి వజీర్, మీర్ బక్షి పదవులు దక్కాయి. ఈ రాజుకు కూడా జహందర్ షాకు పట్టిన గతే పట్టింది, ఎందుకంటే ప్రభువులకు హాని కలిగించే ప్రయత్నంలో అతని చెవులు విషపూరితం చేయబడ్డాయి. అయితే చివరకు సయ్యద్ సోదరులే అతడిని గద్దె దించి చంపేశారు. వారు వరుసగా ఇద్దరు చక్రవర్తులకు పట్టాభిషేకం చేసిన తరువాత ముహమ్మద్ షా వారి తదుపరి ఎంపిక, వీరిద్దరూ త్వరలోనే మరణించారు.

రఫీ ఉల్ దర్జత్ (1719)

రఫీ ఉల్-దర్జత్ ఫురుఖ్సియార్ తరువాత వచ్చిన పదవ మొఘల్ చక్రవర్తి. సయ్యద్ సోదరులు ఆయనకు బాద్ షా అని నామకరణం చేశారు. ఆయన చాలా తక్కువ కాలం పాలించారు.

రఫీ ఉద్-దౌలత్ (1719)

రఫీ ఉల్-దర్జత్ రఫీ ఉల్-దర్జత్ తరువాత 11 వ మొఘల్ చక్రవర్తి. ఇతడు 1719 లో మొఘల్ సామ్రాజ్యాన్ని చాలా తక్కువ కాలం పాలించాడు.

ముహమ్మద్ ఇబ్రహీం (1720)

ముహమ్మద్ ఇబ్రహీం రఫీ ఉల్ దర్జత్ సోదరుడు. సయ్యద్ సోదరుల ప్రోద్బలంతో చక్రవర్తి ముహమ్మద్ షాను తొలగించే ప్రయత్నంలో సింహాసనాన్ని చేజిక్కించుకునేందుకు ప్రయత్నించాడు.

ముహమ్మద్ షా (1719-1748)

ముహమ్మద్ షాను రంగీలా అని కూడా పిలిచేవారు. ముహమ్మద్ షా అధికారంలో ఉన్నప్పుడు నాదిర్ షా ఢిల్లీపై దాడి చేసి నగరాన్ని కొల్లగొట్టాడు. నెమలి సింహాసనాన్ని కూడా ఆయనే సొంతం చేసుకున్నారు. నాదిర్ షా దండయాత్ర మొఘల్ సామ్రాజ్యం త్వరగా విచ్ఛిన్నం కావడానికి కారణమైంది మరియు బెంగాల్, అవధ్ మరియు హైదరాబాద్ వంటి స్వతంత్ర రాజ్యాలు మొఘల్ సామ్రాజ్యం నుండి విడిపోయాయి.

అహ్మద్ షా బహదూర్ (1748-1754)

అహ్మద్ షా బహదూర్ ముహమ్మద్ షా కుమారుడు. మొఘల్ అంతర్యుద్ధాన్ని ప్రారంభించడానికి అహ్మద్ షా బహదూర్ మంత్రి సఫ్దర్ జంగ్ కారణమయ్యాడు. మరాఠా కాన్ఫెడరసీ సికింద్రాబాదులో ఆయనను ఓడించింది. నాదిర్ షా సేనాని అహ్మద్ షా అబ్దాలీ ఢిల్లీ వైపు కవాతు చేసినప్పుడు మొఘలులు ముల్తాన్ మరియు పంజాబ్ లను నిలిపివేశారు.

రెండవ అలంగీర్ (1754-1759)

రెండవ ఆలంగీర్ భారతదేశంలో 15వ మొఘల్ చక్రవర్తి. ఇతడు జహందర్ షా కుమారుడు. ఇమాద్-ఉల్-ముల్క్ యొక్క మరాఠా మిత్రుడు సదాశివరావు భావు వేసిన కుట్ర అతని హత్యకు దారితీసింది.

మూడవ షాజహాన్ (1759-1760)

మూడవ షాజహాన్ భారతదేశంలో 16వ మొఘల్ చక్రవర్తి. మూడవ పానిపట్ యుద్ధం తరువాత ప్రిన్స్ మీర్జా జవాన్ భక్త్ అతనిని గద్దె దించాడు.

రెండవ షా ఆలం (1760-1806)

రెండవ షా ఆలం భారతదేశంలో 17వ మొఘల్ చక్రవర్తి. ఇతడు రెండవ ఆలంగీర్ కుమారుడు. ఇతడిని అలీ గోహర్ లేదా అలీ గౌహర్ అని కూడా పిలిచేవారు. బ్రిటీష్ ఈస్టిండియా కంపెనీకి వ్యతిరేకంగా బక్సర్ యుద్ధం (1764) లో పోరాడి మీర్జా నజాఫ్ ఖాన్ ఆధ్వర్యంలో మొఘల్ సైన్యాన్ని పునర్నిర్మించినందున అతను చివరి శక్తివంతమైన మొఘల్ చక్రవర్తులలో ఒకరిగా పరిగణించబడుతున్నాడు.

రెండవ అక్బర్ షా (1806-1837)

రెండవ అక్బర్ షా రెండవ షా ఆలం కుమారుడు. అతను మీర్ ఫతే అలీ ఖాన్ తాల్పూర్ను సింధ్ కొత్త నవాబుగా నియమించాడు. బ్రిటిష్ ఈస్టిండియా కంపెనీతో స్వల్ప సంఘర్షణ తరువాత బ్రిటిష్ రక్షణలో ఉన్నప్పుడు అతని చక్రవర్తి పేరు అధికారిక నాణేల నుండి తొలగించబడింది.

రెండవ బహదూర్ షా (1837-1857)

రెండవ బహదూర్ షా చివరి మొఘల్ చక్రవర్తిగా పరిపాలించాడు. 1857 తిరుగుబాటు తరువాత బ్రిటిష్ వారు ఆయనను గద్దె దింపి బర్మాలో బహిష్కరించారు.

అన్ని పోటీ పరీక్షలకు ఉద్యోగ సమాచారం మరియు స్టడీ మెటీరియల్స్, టెస్ట్ సిరీస్ మరియు లైవ్ క్లాసులు ని పొందడానికి ADDA247 తెలుగు యాప్‌ని డౌన్‌లోడ్ చేసుకోండి. యాప్‌ని ఇప్పుడే డౌన్‌లోడ్ చేసుకోడానికి, ఇక్కడ క్లిక్ చేయండి

Adda247 Telugu YouTube Channel

Adda247 Telugu Telegram Channel

Sharing is caring!