మొత్తం జనాభాలో శ్రామిక ప్రజల నిష్పత్తి ఎక్కువగా ఉన్నప్పుడు డెమోగ్రాఫిక్ డివిడెండ్ సంభవిస్తుంది ఎందుకంటే ఇది ఎక్కువ మంది ప్రజలు ఉత్పాదక సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉన్నారని మరియు ఆర్థిక వ్యవస్థ పెరుగుదలకు దోహదం చేస్తుందని సూచిస్తుంది.
యువకులు మరియు వృద్ధుల మధ్య డివిడెండ్ కారణంగా, ఆర్థిక ప్రయోజనాలకు గొప్ప అవకాశం ఉందని చాలా మంది వాదిస్తున్నారు, దీనిని “డెమోగ్రాఫిక్ గిఫ్ట్” అని పిలుస్తారు. ఆర్థికాభివృద్ధి జరగాలంటే యువ జనాభాకు నాణ్యమైన విద్య, తగినంత పోషకాహారం, లైంగిక, పునరుత్పత్తి ఆరోగ్యానికి ప్రాప్యత ఉండాలి.
ఒక దేశం అధిక సంతానోత్పత్తి రేట్లు కలిగిన గ్రామీణ వ్యవసాయ ఆర్థిక వ్యవస్థ నుండి తక్కువ సంతానోత్పత్తి మరియు మరణాల రేటుతో పట్టణ పారిశ్రామిక ఆర్థిక వ్యవస్థకు జనాభా పరివర్తనకు గురైనప్పుడు డెమోగ్రాఫిక్ డివిడెండ్ జరుగుతుంది. ఈ కథనంలో భారత దేశంలో డెమోగ్రాఫిక్ డివిడెండ్ మరియు ప్రయోజనాలు మరియు సవాళ్లును అందిస్తుంది
డెమోగ్రాఫిక్ డివిడెండ్ అంటే ఏమిటి?
శ్రామిక-వయస్సు జనాభా ఎక్కువగా ఉన్న దేశాలలో, శ్రామిక శక్తి బాగా విద్యావంతులు, ఆరోగ్యవంతులు మరియు ఉపాధి పొందితే డెమోగ్రాఫిక్ డివిడెండ్ సంభవిస్తుంది, ఇది ఆర్థిక వ్యవస్థకు దోహదం చేయడానికి మరియు ఆర్థిక వృద్ధిని నడిపించడానికి అనుమతిస్తుంది. ఏదేమైనా, ఈ అవకాశం యొక్క విండో తాత్కాలికమైనది మరియు పనిచేసే వయస్సు జనాభాకు మద్దతు ఇవ్వడానికి మరియు వృద్ధాప్యం, సంతానోత్పత్తి రేట్లు తగ్గడం మరియు ఉత్పాదకత తగ్గడం వంటి సవాళ్లను పరిష్కరించడానికి సరైన విధానాలు మరియు పెట్టుబడులను ఏర్పాటు చేసినప్పుడు మాత్రమే సాకారం అవుతుంది.
డెమోగ్రాఫిక్ డివిడెండ్ అనేది విధాన నిర్ణేతలకు ఒక ముఖ్యమైన భావన, ఎందుకంటే ఇది పనిచేసే వయస్సు జనాభాకు విద్య, ఆరోగ్యం మరియు ఉపాధి అవకాశాలలో పెట్టుబడులపై విధాన నిర్ణయాలను తెలియజేయగలదు. జనాభా డివిడెండ్ యొక్క సమర్థవంతమైన ఉపయోగం ఆర్థిక వృద్ధిని ప్రోత్సహించడంలో, పేదరికాన్ని తగ్గించడంలో మరియు దేశంలో ప్రజల జీవన ప్రమాణాలను మెరుగుపరచడంలో కీలక పాత్ర పోషిస్తుంది.
APPSC/TSPSC Sure shot Selection Group
ప్రపంచ బ్యాంకు ప్రకారం
ప్రపంచ బ్యాంకు ప్రకారం, ఏ దేశంలోనైనా 14 ఏళ్లలోపు మరియు 59 ఏళ్లు పైబడిన జనాభాలో కొంత భాగాన్ని ఆధారపడిన జనాభాగా పేర్కొనవచ్చు. 14 సంవత్సరాల కంటే ఎక్కువ వయస్సు ఉన్న మరియు 59 సంవత్సరాల వరకు ఉన్న జనాభాను ఉత్పాదక జనాభాగా పేర్కొనవచ్చు.
UNO ప్రకారం, 14 ఏళ్లలోపు మరియు 64 ఏళ్ల కంటే ఎక్కువ వయస్సు ఉన్న జనాభాను ఆశ్రిత జనాభాగా పేర్కొనవచ్చు. మరోవైపు 14 ఏళ్లు పైబడిన మరియు 64 ఏళ్ల వరకు ఉన్న జనాభాను ఉత్పాదక జనాభాగా పేర్కొనవచ్చు.
ఉత్పాదక జనాభా ఆధారపడిన జనాభా కంటే ఎక్కువగా ఉన్నప్పుడు, అది డెమోగ్రాఫిక్ డివిడెండ్ యొక్క దశ. భారతదేశం డెమోగ్రాఫిక్ డివిడెండ్ దశలోకి ప్రవేశించింది. భారతదేశ జనాభాలో 50% కంటే ఎక్కువ మంది 35 సంవత్సరాల కంటే తక్కువ వయస్సు గలవారు. వృద్ధాప్య ప్రపంచంలో భారతదేశ జనాభా అతి చిన్న వయస్సులో ఉంది. 2022 నాటికి, భారతదేశంలో మధ్యస్థ వయస్సు 28 సంవత్సరాలు; పోల్చి చూస్తే, ఇది చైనా మరియు యునైటెడ్ స్టేట్స్‌లో 37, పశ్చిమ ఐరోపాలో 45 మరియు జపాన్‌లో 49 ఉంటుంది.
డెమోగ్రాఫిక్ డివిడెండ్ – కారణాలు
జనాభా నిర్మాణంలో మార్పు కారణంగా సంభవిస్తుంది
- తగ్గుతున్న జనన రేటు
- తక్కువ సంతానోత్పత్తి రేటు
- దీర్ఘాయువు పెరిగింది
- తగ్గుతున్న జనన రేటు మరియు తక్కువ సంతానోత్పత్తి రేటు ఖర్చు తగ్గింపుకు దోహదం చేస్తుంది, పెరిగిన దీర్ఘాయువు పని చేసే వయస్సు జనాభా పరిమాణంలో పెరుగుదలకు దారి తీస్తుంది.
డెమోగ్రాఫిక్ డివిడెండ్ – భారతదేశానికి అవకాశాలు
- చైనా మరియు ఇతర అభివృద్ధి చెందిన దేశాల కంటే మధ్యస్థ వయస్సు చాలా తక్కువగా ఉన్న ప్రపంచంలోనే అతి పిన్న వయస్కుడైన శ్రామికశక్తిని భారతదేశం కలిగి ఉంటుంది.
- ఇతర దేశాల్లో పని చేసే వయస్సులో లేని జనాభాలో ఎక్కువ భాగం ఉంటుంది, దీని ఫలితంగా 56 మిలియన్ల వరకు మానవ వనరుల కొరత ఏర్పడుతుంది.
- భారతీయ శ్రామిక శక్తి భారతదేశం మరియు విదేశాలలో ఈ ఖాళీని పూరించవచ్చు మరియు గొప్ప ఆర్థిక వృద్ధికి దారి తీస్తుంది.
- జనాభా డివిడెండ్ కాలంలో, వ్యక్తిగత పొదుపులు పెరుగుతాయి, అంటే ఎక్కువ కొనుగోలు శక్తి, ఇది ఆర్థిక వ్యవస్థ వృద్ధికి దారి తీస్తుంది.
డెమోగ్రాఫిక్ డివిడెండ్ యొక్క ప్రయోజనాలు
ఉత్పాదక జనాభా ఎక్కువగా ఉన్నప్పుడు, అది మానవ వనరుగా పనిచేస్తుంది. ఆర్థికాభివృద్ధికి, అభివృద్ధికి శ్రమ మరియు మూలధనం అవసరమని భావిస్తారు. ఉత్పాదక జనాభా ఎక్కువగా ఉంటే, ఈ అవసరాలలో ఒకటి నెరవేరుతుంది. అందువల్ల, భారతదేశం మిగులు శ్రమను కలిగి ఉంది. అభివృద్ధి చెందిన దేశాల్లో జనాభా తగ్గుముఖం పట్టడంతోపాటు వృద్ధాప్యం కూడా పెరుగుతోంది. ఇటువంటి పరిస్థితిలో సమీప భవిష్యత్తులో ఈ అభివృద్ధి చెందిన దేశాలలో కార్మికుల కొరత తలెత్తడం ఖాయం. ఈ కొరతను భారతదేశం భర్తీ చేస్తుంది. ఉత్పాదక జనాభా దాని సహకారం ద్వారా ఉత్పత్తికి జోడించడమే కాకుండా అది వినియోగదారునిగా కూడా భావిస్తుంది. ఈ అధిక వినియోగం పెట్టుబడి మరియు ఉత్పత్తికి దారితీస్తుంది. ప్రపంచమంతా భారత్‌ను భారీ మార్కెట్‌గా చూడడానికి కారణం ఇదే. ఇది పెట్టుబడి మరియు వాణిజ్యానికి ముఖ్యమైన గమ్యస్థానంగా మారింది. ఇది భారతదేశ రాజకీయ ప్రాముఖ్యతను కూడా పెంచుతుంది.
భారతదేశం ఎదుర్కొంటున్న సవాళ్లు
- శ్రామిక వయస్కులైన జనాభాలో నైపుణ్యాభివృద్ధి, తద్వారా వారు దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థకు ఉత్పాదకంగా మారగలరు. 2031 నాటికి, 22 ప్రధాన రాష్ట్రాలలో 11 లో మన విస్తారమైన శ్రామిక వయస్సు జనాభా యొక్క మొత్తం పరిమాణం తగ్గుతుంది. కేరళ జనాభా ఇప్పటికే వృద్ధాప్యంలో ఉండగా, బీహార్ లో శ్రామిక వయస్సు 2051 వరకు పెరుగుతుందని అంచనా వేస్తున్నారు.
- భారతీయ గ్రాడ్యుయేట్లలో ఉపాధి రేటు తక్కువగా ఉంది.
- UNDP నివేదిక ప్రకారం మానవాభివృద్ధి సూచీ (హెచ్డీఐ)లో భారత్ చాలా వెనుకబడి ఉంది.
- భారతదేశంలో పాఠశాల విద్య యొక్క సగటు సంవత్సరాలు మరియు ఆశించిన పాఠశాల విద్య సంవత్సరాలు చాలా తక్కువగా ఉన్నాయి
- గ్రామీణ, పట్టణ భారతంలో నిరుద్యోగ రేటు అధికంగా ఉంది.
- భారతదేశంలో జనాభాలో అధిక శాతం ఇప్పటికీ వ్యవసాయంపై ఆధారపడి ఉన్నారు, ఈ విభాగం తక్కువ ఉపాధి మరియు మారువేష నిరుద్యోగానికి కూడా ప్రసిద్ది చెందింది.
- తక్కువ వేతనాలు, సామాజిక భద్రత లేని అసంఘటిత రంగంలోనే ఎక్కువ మంది పనిచేస్తున్నారు.
- అంతర్జాతీయ కార్మిక సంస్థ (ILO), ప్రపంచ బ్యాంకు నివేదికల ప్రకారం భారతదేశంలో మహిళా శ్రామిక శక్తి భాగస్వామ్యం తగ్గింది. పెరుగుతున్న మహిళా అక్షరాస్యత సంబంధిత మరియు మార్కెట్ చేయదగిన నైపుణ్యాలుగా అనువదించబడదు. వర్చువల్ తరగతి గదుల్లోకి, ఓపెన్ డిజిటల్ ట్రైనింగ్ కోసం మాడ్యూల్స్ లోకి మహిళలకు సౌకర్యవంతమైన ప్రవేశ, నిష్క్రమణ విధానాలు లేకపోవడం, వృత్తి విద్య సమకాలీన వృత్తులకు ప్రాప్యతను పరిమితం చేస్తుంది.
