Table of Contents
पठार हे एक किंवा अधिक उतार असलेले उंच सपाट क्षेत्र आहे. सर्वसाधारणपणे पठाराची उंची इतर प्रदेशापेक्षा जास्त आहे. जवळच्या नद्यांची धूप, हिमनदी क्रियाकलाप आणि पूर यांमुळे पठार तयार होते. मॅग्मा चेंबरमधील खडकाच्या जाड थरांच्या दाबामुळे जमिनीची उन्नती होऊ शकते. पठारांना उंच मैदाने किंवा टेबललँड असेही म्हणतात. पठार आणि पर्वत यांच्यातील मूलभूत फरक म्हणजे पठाराचा सपाट शिखर. भारतातील दख्खनचे पठार हे जगातील सर्वात जुन्या पठारांपैकी एक आहे. पठारांची उंची काही शंभर मीटर ते कित्येक हजार मीटरपर्यंत असू शकते. हा लेख पठार आणि त्याचे प्रकार स्पष्ट करेल जे MPSC नागरी सेवा परीक्षा भूगोल विषयाच्या तयारीसाठी उपयुक्त ठरतील.
पठार म्हणजे नक्की काय?
- पठार हे जमिनीचे उंच सपाट क्षेत्र आहे. ही उंच सपाट असलेली जमीन आहे जी आजूबाजूच्या भूप्रदेशापेक्षा उंच असते.
- पठारांची उंची काही शंभर मीटर ते कित्येक हजार मीटरपर्यंत असू शकते.
- पठार हे पर्वतांसारखेच आहेत कारण ते तरुण किंवा प्राचीन असू शकतात.
- साधारणपणे बोलायचे झाल्यास, पठार हा एक अत्यंत व्यापक प्रकारचा भूस्वरूप आहे आणि जगभरात आढळू शकतो.
- पठारांच्या सर्वात सामान्य उदाहरणामध्ये केनिया, टांझानिया आणि युगांडा मधील पूर्व आफ्रिकन पठार तसेच ऑस्ट्रेलियाचे पश्चिम पठार यांचा समावेश होतो.
- तिबेट पठार हे जगातील सर्वात उंच पठार आहे, जे सरासरी समुद्रसपाटीपासून 4,000 ते 6,000 मीटर उंच आहे.
पठाराचे विविध प्रकार
डायस्ट्रॉफिक पठार
- डायस्ट्रॉफिझम, नावाप्रमाणेच, पृथ्वीच्या कवचाचे मोठ्या प्रमाणात विकृतीकरण आहे ज्यामुळे खंड, खोरे, समुद्र आणि पर्वत रांगा होतात.
- परिणामी, सर्व उच्च पठार या क्रियाकलापामुळे झाल्याचे ओळखले जाते आणि त्यांना डायस्ट्रोफिक पठार म्हणून संबोधले जाते.
- या भूरूपांच्या उंचीपासून ते विविध प्रकारच्या क्षरण प्रक्रियेच्या अधीन आहेत.
इंटरमॉन्टेन पठार
- इंटरमॉन्टेन पठार हे एक पठार आहे जे पर्वत रांगांनी वेढलेले किंवा वेढलेले आहे.
- तिबेट पठार आणि मंगोलियन पठार हे आशियातील दोन आंतरखंडीय पठार आहेत.
- जगातील सर्वात उंच, सर्वात मोठे आणि सर्वात जटिल पठार इंटरमॉन्टेन पठारात आढळतात.
त्यांचे पृष्ठभाग विस्तृत टोपोग्राफिक वैशिष्ट्ये प्रदर्शित करतात. - तिबेटचे पठार हे सर्वात मोठे उदाहरण आहे. तिबेट पठार उत्तरेला कुनलुन पर्वत आणि दक्षिणेला विशाल हिमालय पर्वतांनी वेढलेले आहे.
पर्वत सीमा पठार
- माउंटन बॉर्डर पठार पर्वत रांगांच्या जवळ स्थित आहेत आणि त्याच उत्थानांचा परिणाम आहेत ज्याने पर्वत तयार केले.
- पीडमॉन्ट प्रदेशात सीमा पठारांचे चांगले प्रतिनिधित्व केले जाते.
- अटलांटिक किनारी सखल प्रदेश आणि ॲपलाचियन पर्वत यांच्यामध्ये ॲपलाचियन पठार म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या जमिनीचा एक भाग आहे.
- नदीचा ग्रेडियंट त्याच्या पूर्वेकडील किनाऱ्यावर सर्वात जास्त आहे, जो कमी-अधिक स्पष्ट फॉल लाइनद्वारे दर्शविला जातो.
घुमट पठार
- दुमडणे आणि विस्तीर्ण घुमटात बिघाड झाल्यामुळे उत्थान होत असताना घुमट पठार तयार होतात
- कोलोरॅडो नदीच्या उत्तरेस आणि आर्चेस नॅशनल पार्क (यूएसए) च्या पूर्वेस स्थित डोम पठार हे घुमट पठाराचे उत्कृष्ट उदाहरण आहे.
- युनायटेड स्टेट्स ऑफ अमेरिकामधील ओझार्क पठार हे घुमटाकार पठाराचे आणखी एक उदाहरण आहे.
निष्कर्ष
पठार प्रत्येक खंडात आढळू शकतात आणि ग्रहाच्या पृष्ठभागाचा एक तृतीयांश भाग व्यापतात. पर्वत, मैदाने आणि टेकड्यांसह, ते चार प्राथमिक भूस्वरूपांपैकी एक आहेत. भारतातील दख्खनचे पठार हे जगातील सर्वात जुन्या पठारांपैकी एक आहे. नदीचे पाणी पठारावरून वाहत जाऊन खोऱ्या तयार करतात. तिबेट पठार, जे समुद्रसपाटीपासून 4,000 ते 6,000 मीटर उंचीवर आहे, हे जगातील सर्वात उंच पठार आहे. पठारांवर भरपूर खनिज संसाधने आहेत, ज्यामुळे ते उपयुक्त ठरतात.
पठार आणि त्याचे प्रकार PDF डाउनलोड करा
महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.
अड्डा 247 मराठी अँप | अड्डा 247 मराठी टेलिग्राम ग्रुप
