Table of Contents
भारतातील महत्वाच्या क्रांती
भारतातील महत्वाच्या क्रांती: भारतात स्वातंत्र्यप्राप्तीनंतर कृषी क्षेत्रात अमुलाग्र बदल झाले. 60% भारतीय लोकसंख्या अजूनही कृषी क्षेत्रावर अवलंबून आहेत. नवीन तंत्रज्ञानामुळे यामध्ये शेतीत अमुलाग्र बदल झाले. भारतात झालेल्या ह्या क्रांती फार महत्वाच्या आहेत. यासाठी भारताने विशेष प्रयत्न केले. महाराष्ट्रातील सरळ सेवा जसे कि, अन्न व नागरी पुरवठा भरती व इतर सर्व स्पर्धा परीक्षांच्या दृष्टीने हा घटक महत्वाचा आहे. स्पर्धा परीक्षेत कोणती क्रांती कशाशी संबंधित आहे यावर बऱ्याचदा प्रश्न विचारल्या जातात. आज या लेखात आपण भारतातील महत्वाच्या क्रांती याबद्दल सविस्तर माहिती पाहणार आहे. सोबतच भारतातील महत्वाच्या क्रांती कधी घडून आल्या व त्याचे जनक कोण आहे याबद्दल देखील माहिती दिली आहे.
भारतातील महत्वाच्या क्रांती
भारतातील महत्वाच्या क्रांती: खालील तक्त्यात भारतातील महत्वाच्या क्रांती बद्दल माहिती दिली आहे.
| S.No | Revolution (क्रांती) | Field / Product (क्षेत्र) | Period( कालावधी) |
| 1 | Green Revolution / हरित क्रांती | Agriculture / शेती | 1966 – 1967 |
| 2 | White Revolution or Operation flood / पांढरी क्रांती | Milk/Dairy products / दुध किवा दुग्ध पदार्थ | 1970 – 1996 |
| 3 | Blue Revolution / निळी क्रांती | Fish & Aqua / मासे | 1973-2002 |
| 4 | Golden Revolution / सोनेरी क्रांती | Fruits, Honey, Horticulture / फळे, मध फलोत्पादन | 1991- 2003 |
| 5 | Silver Revolution / सिल्व्हर क्रांती | Eggs / अंडे | 2000’s (2000 चे दशक) |
| 6 | Yellow Revolution / पिवळी क्रांती | Oil Seeds / तेलबिया | 1986 – 1990 |
| 7 | Pink Revolution / गुलाबी क्रांती | Pharmaceuticals, Prawns, Onion / कोळंबी किंवा कांदा उत्पादन | 1970’s (1970 चे दशक) |
| 8 | Brown Revolution / तपकिरी क्रांती | Leather, Coco / लेदर/कोको उत्पादन | – |
| 9 | Red Revolution / लाल क्रांती | Meat, Tomato | 1980’s (1980 चे दशक) |
| 10 | Golden Fibre Revolution / गोल्डन फायबर क्रांती | Jute / ताग उत्पादन | 1990’s (1990 चे दशक) |
| 11 | Evergreen Revolution / सदाबहार क्रांती | Overall Production of Agriculture / शेतीचा सर्वांगीण विकास | 2014 – 2022 |
| 12 | Black Revolution / काळी क्रांती | Petroleum / पेट्रोलियम उत्पादन | – |
| 13 | Silver Fiber Revolution / सिल्व्हर फायबर क्रांती | Cotton / कापूस | 2000’s |
| 14 | Round Revolution / गोल क्रांती | Potato / बटाटा | 1965- 2005 |
| 15 | Protein Revolution / प्रथिने क्रांती | Agriculture(Higher Production) / शेती | 2014 – 2020 |
| 16 | Grey Revolution / | Fertilizers | 1960 -1970 |
भारतातील महत्वाच्या क्रांतीचे जनक
भारतातील महत्वाच्या क्रांतीचे जनक: भारतातील महत्वाच्या क्रांतीचे जनक खालील तक्त्यात दिले आहे.
| S.No | Revolution | Field / Product | Father of Revolutions |
| 1 | Green Revolution / हरित क्रांती | Agriculture / शेती | Mr. M.S.Swaminathan / एम. एस. स्वामिनाथन |
| 2 | White Revolution or Operation flood / पांढरी क्रांती | Milk/Dairy products / दुध किवा दुग्ध पदार्थ | Mr. Verghese Kurien / वर्गीस कुरियन |
| 3 | Blue Revolution / निळी क्रांती | Fish & Aqua / मासे | Mr. Dr.Arun Krishnan / डॉ. अरुण कृष्णन |
| 4 | Golden Revolution / सोनेरी क्रांती | Fruits, Honey, Horticulture / फळे, मध फलोत्पादन | Mr. Nirpakh Tutej / निरपाख तुतेज |
| 5 | Silver Revolution / सिल्व्हर क्रांती | Eggs / अंडे | Mrs. Indira Gandhi / श्रीमती इंतीरा गांधी |
| 6 | Yellow Revolution / पिवळी क्रांती | Oil Seeds / तेलबिया | Mr. Sam Pitroda / सॅम पित्रोदा |
| 7 | Pink Revolution / गुलाबी क्रांती | Pharmaceuticals, Prawns, Onion / कोळंबी किंवा कांदा उत्पादन | Mr. Durgesh Patel / दुर्गेश पटेल |
| 8 | Brown Revolution / तपकिरी क्रांती | Leather, Coco / लेदर/कोको उत्पादन | Mr. Hiralal Chaudri / हरीलाल चौधरी |
| 9 | Red Revolution / लाल क्रांती | Meat, Tomato | Mr. Vishal Tewari |
| 11 | Evergreen Revolution / सदाबहार क्रांती | Overall Production of Agriculture / शेतीचा सर्वांगीण विकास | M.S.Swaminathan / एम. एस. स्वामिनाथन |
| 15 | Protein Revolution / प्रथिने क्रांती | Agriculture(Higher Production) / शेती | Coined by Mr. Narendra Modi / नरेंद्र मोदी यांची संकल्पना |
भारतातील महत्वाच्या क्रांती: महत्वाचे मुद्दे
भारतातील महत्वाच्या क्रांती: महत्वाचे मुद्दे: भारतातील महत्वाच्या क्रांतीचे काही महत्वाचे मुद्दे खालीलप्रमाणे आहेत.
हरित क्रांती
- तंत्रज्ञान आणि कृषी संशोधनाच्या वापराने विकसनशील देशांमध्ये कृषी उत्पादकता वाढवणे हे हरित क्रांतीचे मुख्य उद्दिष्ट होते.
- उच्च उत्पादन देणारे (HYV) बियाणे, यांत्रिक शेती साधने, सिंचन सुविधा, कीटकनाशके आणि खते यासारख्या तंत्रज्ञानाचा अवलंब करून भारताचे आधुनिक औद्योगिक व्यवस्थेत रूपांतर करण्यावर मुख्य लक्ष केंद्रित करण्यात आले.
गोल क्रांती
- बटाटा क्रांतीचा उद्देश बटाट्याचे उत्पादन एकरकमी वार्षिक वाढीऐवजी दुप्पट किंवा तिप्पट करणे हा आहे.
गुलाबी क्रांती
- गुलाबी क्रांती पोल्ट्री आणि मांस प्रक्रिया क्षेत्रातील तांत्रिक क्रांती दर्शवते.
- क्रांतीमध्ये मांस चाचणी सुविधा निर्माण करणे, वाढीसाठी कोल्ड स्टोरेज आणि इतर पायाभूत सुविधांचा समावेश आहे.
पांढरी क्रांती
- देशातील दुग्धोत्पादनात तीव्र वाढीशी संबंधित.
- श्वेतक्रांतीचा काळ भारताला दूध उत्पादनात स्वावलंबी राष्ट्र बनवण्याचा उद्देश होता.
निळी क्रांती
- देशातील मत्स्यपालनाच्या पूर्ण क्षमतेच्या एकात्मिक विकासासाठी सक्षम वातावरण निर्माण करणे हे निळ्या क्रांतीचे उद्दिष्ट आहे.
- शाश्वतता, जैव-सुरक्षा आणि पर्यावरणविषयक चिंता लक्षात घेऊन मच्छीमार आणि मत्स्यपालकांच्या उत्पन्नाच्या स्थितीत लक्षणीय सुधारणा करणे हे निळ्या क्रांतीचे उद्दिष्ट आहे.
पिवळी क्रांती
- पिवळ्या क्रांतीमुळे भारत तेलबियांचा निव्वळ आयात करणारा देश बनला.
- 1990 च्या दशकाच्या सुरुवातीस, वार्षिक तेलबिया कापणीतून 25 दशलक्ष टन तेलबियांचे सर्वकालीन उच्च उत्पादन झाले.
प्रथिने क्रांती
- प्रथिने क्रांती ही दुसरी हरित क्रांतीवर चालणारे तंत्रज्ञान आहे.
- शेतकर्‍यांना अस्थिरतेचा सामना करण्यास मदत करण्यासाठी 500 कोटी रुपयांच्या निधीसह किंमत स्थिरीकरण निधीची स्थापना करण्यात आली.
- नवीन तंत्रे, जलसंधारण आणि सेंद्रिय शेतीची वास्तविक-वेळ माहिती देण्यासाठी किसान टीव्ही देखील सुरू करण्यात आले.
काळी क्रांती
- भारत सरकारने इथेनॉलच्या उत्पादनाला गती देण्याची आणि बायोडिझेल तयार करण्यासाठी ते पेट्रोलमध्ये मिसळण्याची योजना आखली.
- वाहतूक इंधनासह इथेनॉलच्या मिश्रणामुळे शेतकऱ्यांना चांगला परतावा मिळणे, टंचाईची पूर्तता आणि पर्यावरणास अनुकूल हायड्रोकार्बन संसाधने मिळतील अशी अपेक्षा आहे.
भारतातील महत्वाच्या क्रांती : नमुना प्रश्न
प्रश्न 1. निळी क्रांती कशाशी संबंधित आहे?
(a) शेती
(b) मासे
(c) तेलबिया
(d) अंडी
उत्तर (b)
प्रश्न 2. हरित क्रांतीचे जनक कोण आहेत?
(a) एम. एस. स्वामिनाथन
(b) सॅम पित्रोदा
(c) डॉ. अरुण कृष्णन
(d) निरपाख तुतेज
उत्तर (a)
प्रश्न 3. गुलाबी क्रांती कशाशी संबंधित आहे?
(a) शेती
(b) मासे
(c) कोळंबी किंवा कांदा उत्पादन
(d) लेदर/कोको उत्पादन
उत्तर (c)
प्रश्न 4. तेलबियाशी संबंधित कोणती क्रांती आहे?
(a) गुलाबी
(b) निळी
(c) सोनेरी
(d) पिवळी
उत्तर (d)
प्रश्न 5. अन्ड्यांशी संबंधित कोणती क्रांती आहे?
(a) सिल्व्हर
(b) निळी
(c) सोनेरी
(d) पिवळी
उत्तर (a)
महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळवा.
अड्डा 247 मराठीचे युट्युब चॅनल
अड्डा 247 मराठी अँप | अड्डा 247 मराठी टेलिग्राम ग्रुप
