Table of Contents
गोपाळ कृष्ण गोखले हे भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या सर्वात प्रसिद्ध संयत नेत्यांपैकी एक आहेत ज्यांनी आपले जीवन देशसेवेसाठी समर्पित केले. ते राष्ट्रपिता महात्मा गांधी यांचे राजकीय गुरू होते. तीन दशके, गोखले यांनी पुराणमतवादी किंवा क्रांतिकारी पद्धती नाकारून सामाजिक सक्षमीकरण, शैक्षणिक वाढ आणि भारतातील स्वातंत्र्याच्या लढ्यासाठी कार्य केले. प्रार्थना-याचिका-निषेध विचारधारेवर त्यांचा निस्सीम विश्वास होता. या लेखात आपण जी.के. गोखले यांच्या योगदानाची सविस्तर चर्चा करू.
गोपाळ कृष्ण गोखले – पार्श्वभूमी
- गोखले यांचा जन्म कृष्णराव गोखले आणि त्यांची पत्नी वालुबाई यांच्या पोटी आजच्या महाराष्ट्रातील कोतळूक जिल्हा रत्नागिरी येथे झाला.
- त्यांच्या कुटुंबाची आर्थिक अडचण असूनही त्यांना पाश्चात्य शिक्षण देण्यात आले. जॉन स्टुअर्ट मिल आणि एडमंड बर्क यांच्या कामांची प्रशंसा करू लागल्याने त्याचा त्याच्यावर लक्षणीय परिणाम झाला.
- मुंबईत शिक्षण सुरू ठेवण्यापूर्वी ते कोल्हापुरात शाळेत गेले. 1884 मध्ये त्यांनी बॉम्बेच्या एल्फिन्स्टन कॉलेजमधून पदव्युत्तर पदवी संपादन केली.
- त्यांनी पुण्यात शिक्षक म्हणून काम केले.
- 1902 मध्ये, ते पुण्यातील फर्ग्युसन महाविद्यालयाचे प्राचार्य झाले, जिथे त्यांनी राजकीय अर्थव्यवस्था आणि इतिहास हे विषय शिकवले.
गोपाळ कृष्ण गोखले – राजकीय सहभाग
- गोखले 1889 मध्ये त्यांचे गुरू, समाजसुधारक एम जी रानडे यांच्याकडून प्रेरित होऊन INC मध्ये सामील झाले.
- त्यांनी इतर अनेक नेते आणि सुधारकांसह भारतीयांसाठी विस्तारित राजकीय अधिकारांची वकिली केली.
- ते कट्टरपंथी मागण्यांबाबत साशंक होते आणि सरकारी अधिकार आणि विशेषाधिकार मिळविण्याच्या अहिंसक, संघर्ष नसलेल्या पद्धतींना प्राधान्य देत असत.
- इथेच त्यांचा काँग्रेसच्या कट्टर घटकाशी, विशेषतः बाळ गंगाधर टिळकांशी संघर्ष झाला.
- 1890 मध्ये त्यांना पुण्याच्या सार्वजनिक सभेचे मानद सचिव म्हणून नियुक्त करण्यात आले.
- 1893 मध्ये, गोखले यांची बॉम्बे प्रांतीय परिषदेचे सचिव म्हणून नियुक्ती करण्यात आली आणि
- 1895 मध्ये त्यांची आणि टिळकांची INC चे संयुक्त सचिव म्हणून नियुक्ती करण्यात आली.
- समाजात सामाजिक सुधारणा घडवून आणण्यासाठी वसाहतवादी सरकारसोबत काम करण्यावर गोखले यांचा विश्वास होता.
- 1899 मध्ये त्यांना मुंबईच्या विधान परिषदेत आणि 1901 मध्ये गव्हर्नर-जनरलच्या इम्पीरियल कौन्सिलमध्येही मतदान करण्यात आले.
गोपाळ कृष्ण गोखले – योगदान
- भारतीयांना शिक्षणात प्रवेश मिळावा यासाठी गोखले यांनी 1905 मध्ये सर्व्हंट्स ऑफ इंडिया सोसायटीची स्थापना केली.
- भारतीयांना असे शिक्षण मिळावे ज्याने त्यांच्यात नागरी आणि देशभक्तीपर जबाबदारीची भावना निर्माण व्हावी अशी त्यांची इच्छा होती.
- सोसायटीच्या प्रयत्नांचा एक भाग म्हणून त्यांनी फिरती ग्रंथालये आणि शाळांचे आयोजन केले. त्यांनी रात्री औद्योगिक कामगारांनाही शिकवले.
- ते एक सुप्रसिद्ध अर्थतज्ञ होते आणि त्यांच्या केंद्रीय विधान परिषदेच्या अर्थसंकल्पावरील भाषणाने त्यांची चांगली आणि संपूर्ण सांख्यिकीय क्षमता दिसून आली.
- गोपाळ कृष्ण गोखले यांच्यावर मोर्ले-मिंटो सुधारणांचा खूप प्रभाव होता.
- गोखले यांनी 1908 मध्ये ‘रानडे इन्स्टिट्यूट ऑफ इकॉनॉमिक्स’ ची स्थापना केली. त्यांनी अस्पृश्यता आणि जातिव्यवस्थेच्या विरोधात बोलले, स्त्री स्वातंत्र्याची हाक दिली आणि स्त्रीशिक्षणाचे समर्थन केले.
- महात्मा गांधींच्या विनंतीनुसार, गोखले 1912 मध्ये दक्षिण आफ्रिकेला गेले. ते भारताचे संस्थापक जनक, गोखले यांच्या आग्रहावरून भारतात परतले त्यांना मार्गदर्शन करण्यासाठी सर्वात जास्त ओळखले जाते.
- “स्फटिकासारखे शुद्ध, कोकर्यासारखे मऊ, सिंहासारखे शूर, दोषांबद्दल शूर आणि राजकीय क्षेत्रातील सर्वात निर्दोष माणूस,” गांधी त्यांच्या पुस्तकात गोखलेबद्दल म्हणतात.
महाराष्ट्रातील सर्व स्पर्धा परीक्षांसाठी ऑनलाईन क्लास, व्हिडिओ कोर्स, टेस्ट सिरीज, पुस्तके आणि इतर अभ्यास साहित्य खाली दिलेल्या लिंक वर क्लिक करून मिळावा.
अड्डा 247 मराठी अँप | अड्डा 247 मराठी टेलिग्राम ग्रुप
